Bart Lodewijks maakt krijttekeningen op straat

Kunst in de openbare ruimte is vaak groots en imponerend, maar kan ook heel intiem zijn. Dat laatste gaat op voor het werk van Bart Lodewijks. De Nederlander is gekend voor zijn geometrische krijttekeningen op gevels, stoepranden en interieurs. Op uitnodiging van Kunstbank/What> tekent hij gedurende de maand november in de omgeving van de Rosa Luxemburgdreef.

E en man op straat. Hij heeft een lang liniaal bij zich, en krijt. Hij tekent, kijkt vanop een afstand en tekent opnieuw. Gaandeweg ontvouwen er zich geometrische patronen, de ene lijn na de andere. Het laat de meeste voorbijgangers koud, op een vragende blik na. Het weer is grijs, er hangt regen in de lucht. Morgen of misschien straks al zal er van dit werk niets meer te zien zijn.

"Vandaag kwam er een reactie die ik nog nooit had gehad," vertelt Bart Lodewijks. "Een oudere man, een Marokkaan in traditionele kledij, stopte, treuzelde en uiteindelijk veegde hij met zijn hand een stuk krijt weg en hij rook eraan. Een heel zintuiglijke, fundamentelere reactie. Die blijft bij."

Strepen in de stad
Al dertien jaar tekent Bart Lodewijks met krijt in de openbare ruimte of bij mensen in huis. Hij werkte onder andere in Ledeberg, Genk en Ronse, maar zijn tekeningen brachten hem evengoed in Rio en Glasgow. Eerst tekende hij op verlaten plekken, gaandeweg werd de interactie met de buurt een steeds belangrijker deel van zijn werk.

Iemand die op klaarlichte dag bezig is met de stoep vol te tekenen zie je niet iedere dag, maar toch valt Bart Lodewijks nauwelijks op in de drukte van de Zuidstraat. Voorbijgangers lopen over de tekening zonder het te merken. Het deert Lodewijks niet. "Op straat krijg je een enorm breed scala aan reacties. De meest voorkomende reactie is desinteresse, of een denigrerende houding. Men ziet het werk amper of loopt erover heen."

"Ik leg beslag op de stoep, maar ook weer niet. Het blijft een transit, een doorgangsplek. Iedereen mag eroverheen lopen of fietsen of ze uitvegen met de voeten. Dan wordt de tekening ook beter, als ze wordt meegenomen onder de voetzolen. Je krijgt strepen in de stad. Als we straks naar buiten gaan, is ze misschien al verdwenen, opgenomen in de stedelijkheid. Dat is voor het verhaal heel belangrijk."

Dat verhaal ontstaat uit de reacties die Bart Lodewijks bijeensprokkelt terwijl hij tekent. Die reacties verwerkt hij in korte stukjes tekst. Samen met foto's van het werk en andere aantekeningen creëert hij op die manier een document. "Je zou het schrijven kunnen zien als een poging te fixeren, fixeren wat er allemaal is voorgevallen," legt Lodewijks uit. "Een poging om te bewaren wat niet zichtbaar is in die tekening. Maar de teksten laten weer niet de tekening zien, terwijl de tekening de interactie niet weergeeft. Dat alles samen giet ik in een document. Dat geeft een nieuwe wending aan het werk, van de straat naar een heel ander circuit."

Is het schrijven dan een manier om toch iets van het werk vast te houden? Want tekenen met krijt is misschien wel kunst in een van haar meest vluchtige vormen. Een simpele regenbui en er schiet niets van over. "Ik ben geen schrijver maar ik vertel graag. Dat schrijven is een manier om die vertellingen vast te houden. Dat document zie ik als een distillaat van krijt en verhalen. Iemand op straat sprak me net aan over de kunstacademie. Hij zei dat je er weinig leert over het echte leven en dat de stoeprand hard is. Dat is een perfecte titel voor een stuk, gewoon puur wat iemand zegt."

Tekenend de wereld rond
Het werk van Bart Lodewijks is erg herkenbaar. De geometrisch patronen in krijt keren steeds terug. "Het zetten van een rechte lijn met een lat is de meest eenvoudige handeling waarmee je twee punten verbindt. Als kleine jongen wilde ik te voet rond de wereld lopen. In het tekenen heb ik ontdekt hoe dat kan. Door een heel eenvoudige handeling die overeenkomt met het zetten van een voetstap, door die te blijven nemen na een tijd leg je een traject af. Was die handeling complex, dan zou ze voortdurend een oponthoud vormen. Al tekenend kan ik in een vrij hoog tempo grote oppervlaktes bereiken door de eenvoudigheid van de handeling."

De keuze voor krijt heeft te maken met broosheid, met kwetsbaarheid, vertelt Lodewijks. Krijt is oncontroleerbaar, vluchtig. "Als ik teken verdwijnt dertig procent van het krijt als stof in de omgeving. Om het poëtisch te zeggen, het stof dat niet in de tekening zit, daar gaat het eigenlijk om. Al moet ik al die lijnen zetten om dat stof te doen opwaaien."
Het werk in de Zuidstraat komt er op uitnodiging van Kunstbank/What>, een Brusselse organisatie die zich richt op participatieve kunstprojecten. Hun doel is een dialoog aan te gaan met de buurt, niet door de buurt te laten participeren in een bepaald artistiek project, maar door de kunstenaar in kwestie de buurt in te sturen. Er wordt niet gezocht naar publiek, dat zijn de omwonende en de passanten zelf.

Maar hoewel Bart Lodewijks begint met tekenen op straat is het uiteindelijk de bedoeling 'binnen te geraken' bij mensen. Hij ziet ze al voor zich, de tekeningen die hij zou maken hier in het theehuis waar we elkaar ontmoeten. "In privé van mensen tekenen is over het algemeen een heel indringende activiteit. Ik voel me dan heel erg verkrampt. Het is uiteindelijk altijd het doel om binnen te komen in de woonkamers om daar verder te tekenen. Alleen, hoe vertel ik dat tegen die bewoner? Die is genereus, die geeft me koffie, en ik wil iets heel brutaals doen. En dat is altijd lastig. Ook hier in dit theehuis kan je maar een keer vragen of je hier binnen ook mag werken. Dat gaat gepaard met een ja of een nee."
"Het hoogste goed in mijn werk is vertrouwen. Ik probeer vertrouwen op te wekken waardoor ik toegelaten wordt door mensen. Dat moet je niet met een graffiti doen, dan gebeurt dat gewoon niet. Maar krijttekeningen maken zie ik als zorg dragen voor plekken die je al hebt aangeraakt. Een project is voor mij dan ook pas echt af als ik er op elk moment zou kunnen terugkomen en de draad weer oppikken. Een beetje als een goede vriendschap dus."