Balkons van de Munt fonkelen weer

In de Muntschouwburg is de derde fase afgerond van de restauratie van de prachtige, barokke operazaal. Die restauratie gebeurt in stukjes, tussen de seizoenen door. Deze zomer werden de eerste twee balkons onder handen genomen. "Het was veel werk," vertelt restaurateur Hugo VandenBorre. "Alle goedkope restauraties van vroeger hebben we vervangen door oorspronkelijke materialen en technieken."

Wanneer u dit leest, worden in de zaal van de Muntschouwburg de laatste stellingen afgebroken, na de derde restauratiefase. De zaal, die dateert uit 1819 maar na een felle brand volledig werd heropgebouwd in 1855, wordt sinds enkele jaren iedere zomer onder handen genomen door restaurateur Hugo VandenBorre en zijn atelier VandenBorre-Lauwers. Omdat de zaal het hele jaar door druk gebruikt wordt voor operavoorstellingen en concerten, wordt van de twee zomermaanden tussen de seizoenen handig gebruik gemaakt om de zaal in de steigers te zetten. De volledige restauratie werd in verschillende fases opgedeeld. In de zomer van 2003 werden de twee loges vlak voor het podium aangepakt. Vorige zomer werd de sceneboog onder handen genomen, en dit jaar waren de twee eerste balkons aan de beurt. Omdat er dit jaar bijzonder veel werk was, deden Hugo VandenBorre en zijn medewerkers een beroep op een ander bedrijfje, Altri Tempi, om mee te helpen aan het tweede balkon.

"In de loop der tijden zijn er verschillende restauraties uitgevoerd op de zaal," vertelt VandenBorre, "maar de kwaliteit ging alsmaar achteruit. Men werkte steeds minder met de oorspronkelijke materialen. Sommige vormen werden gewoon vervangen door papier-maché. Dat gaf niet echt een mooi resultaat, en het was allesbehalve duurzaam. Wij hebben nu al die goedkope vormen vervangen door de originele stof."

Steenkarton
Die oorspronkelijke stof heet carton-­pierre, steenkarton, omdat het aanvoelt als karton, maar oogt als steen. "We hebben pas tijdens de voorbereiding van de tweede restauratiefase vorig jaar ontdekt dat het decor in deze zaal van steenkarton was," zegt VandenBorre. "Het eerste jaar hebben we nog met gips gewerkt, maar sinds vorig jaar werken we uitsluitend met steenkarton. Het is een mengsel van dierlijke lijm in de vorm van korrels konijnenhuid, krijt, papierpulp, olie en klei. We maken eerst gietvormen, die we met het papje vullen. Dat moet op een speciale manier gebeuren, want dierlijke lijm heeft de neiging om te krimpen bij het drogen. Daarom brengen we achtereenvolgens enkele zeer dunne laagjes aan in de vorm, met een verfkwast. Het voordeel van steenkarton is dat het na bevochtiging nog lichtjes geplooid kan worden. Als we bijvoorbeeld een armpje van een engeltje gieten, kunnen we dat nog een beetje in de juiste positie buigen, zonder dat de vorm verloren gaat."

Kleurenkakafonie
De restauratie heeft niet tot doel de zaal er te doen uitzien als een eeuw geleden. Wel wil men alle goedkope en slechte restauraties uit het verleden vervangen door vakwerk, met die technieken en materialen die men oorspronkelijk gebruikte. Dat geldt ook voor de verf. In de loop der jaren heeft men op delen van de balkons een andere kleur gezet. De roze achtergrond bijvoorbeeld was oorspronkelijk dieprood, het rood dat je nu nog op de loges en de gordijnen ziet. De blazoenen, waarop de namen van de componisten staan, waren blauw geschilderd, maar die hebben we nu in hun oorspronkelijke witte kleur hersteld. En de engeltjes waren met de tijd wat zwart geworden, maar zijn nu weer stralend wit. Ook hier hebben we stukken uit papier-maché vervangen door steenkarton."

Het gevolg van de schilderwerken is wel dat de kleuren niet meer bij de bekleding van de muren en stoelen passen. In de jaren tachtig heeft men het oorspronkelijke rood vervangen door een soort paarsrood, dat beter paste bij de geest van de tijd. Maar er zijn plannen om ook de bekleding in de loop van de jaren in hun oorspronkelijke kleur te herstellen.

Bladgoud
Ook de talloze gouden krulletjes en versieringen werden onder handen genomen. Oorspronkelijk waren deze verguld met een laagje bladgoud, maar tijdens vorige restauraties nam men zijn toevlucht tot goedkopere stoffen die makkelijker aan te brengen waren. Zo heeft men zelfs een tijd met bronzines gewerkt, die voor een egale gouden kleur zorgden. Nu is alles opnieuw bedekt met bladgoud. "Het is niet alleen lichter, maar het geeft ook een veel mooier effect," vindt VandenBorre. "Het bedekt de meest uitstekende delen, terwijl de rest donkerder en doffer blijft. Op die manier krijg je veel meer reliëf. En als de lichten in de zaal uitgaan, brengt het podiumlicht een mooie fonkeling in de zaal."

Als binnenkort het seizoen opnieuw van start gaat, kunt u het resultaat van de restauratie ook zelf bewonderen. Vergeet niet te kijken naar het verschil tussen de eerste twee balkons en de twee balkons erboven. Die worden immers pas volgende zomer gerestaureerd. In de zomer van 2007 wordt dan de laatste fase van de restauratie gepland, met werken aan de kroonlijst die het plafond omcirkelt, en haar pendentieven, die rusten op de grote zuilen.