Een middag in een sociaal restaurant

Twaalf lokale dienstencentra telt het Brusselse gewest. Twaalf plekken waar mensen met weinig centen goedkoop een warme maaltijd kunnen krijgen, twaalf plekken ook waar alleenstaanden terechtkunnen voor een babbel. "Thuis loop ik de muren op van eenzaamheid," vertelt Daniël, een van de gasten in het restaurant van het lokale dienstencentrum Harmonie in de Noordwijk.

D e Harmonie is ondergebracht in een oud, opvallend pand in de Harmoniestraat nummer 1. "Dit is een vroegere verkoopzaal, daarom kom ik hier graag, dit is een mooie ruimte," legt Daniël uit terwijl hij een aquarel uit zijn tas haalt. Daniël is ontgoocheld: hij is naar het pandjeshuis geweest, maar daar hebben ze het schilderij van de hand van zijn vader geweigerd. "Ze nemen alleen nog maar olieverfschilderijen aan."

Daniël, een voormalige opvoeder die van een ziekte-uitkering moet rondkomen, komt maar heel af en toe naar de Harmonie, hij woont in oud-Molenbeek en gaat meestal naar Les Uns et Les Autres, een sociaal restaurant in de buurt van het Molenbeekse gemeentehuis.

In Les Uns et Les Autres betaalt Daniël maar tweeënhalve euro, in de Harmonie bedraagt het dagtarief vijf euro. In Les Uns et Les Autres betalen de gasten naargelang van hun inkomen: maximaal 7, minimaal 2,50 euro. Daniël kent ondertussen alle sociale restaurants van Brussel: "Thuis loop ik de muren op van eenzaamheid."

In de Harmonie is het publiek veeleer oud en blank, in Les Uns et Les Autres is het publiek gemengd: jong en bejaard, autochtoon en allochtoon. Maar dat is dan ook de opdracht van het sociaal restaurant. De opdracht van de Harmonie is anders: mensen zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving laten wonen. Coördinator Veerle De La Ruel­le: "Allochtone bejaarden zijn heel moeilijk te bereiken, er is nog werk aan de winkel."

Thérèse, die recht tegenover Daniël zit, gelooft niet dat je een lekkere maaltijd kunt aanbieden voor maar tweeënhalve euro. Gewoonlijk deelt ze haar maaltijd met een vriendin, omdat ze slank wil blijven en omdat ze met haar OCMW-uitkering maar 2,50 euro kan betalen. Omdat er vorige vrijdag scampi op het menu stonden en haar vriendin er niet was, heeft ze voor één keer een volledige maaltijd genomen. "Als ik thuis kook, moet ik de helft weggooien." Ze looft de Iraniër die haar de weg wees naar de Harmonie. De Harmonie staat niet alleen voor goedkope maaltijden, maar ook voor een betaalbaar bezoek aan het thea­ter of een tentoonstelling. Thérèse moet rondkomen van 740 euro. Na het betalen van huur, elektriciteit, gas en internet schiet er niet meer dan 350 euro over. "Als alleenstaande kan ik niet zonder internet," zegt Thérèse.

Aan tafel worden er telefoonnummers uitgewisseld.

Geen vis
Elise zit samen met Maria en Yvonne aan tafel. Maria en Yvonne hebben de dagschotel besteld, Elise niet, ze heeft een broodje genomen, want ze lust geen vis.

Hoe doen ze het om van hun pen­sioentje rond te komen? Klagen doen de vrouwen niet. Maria: "We trekken ons plan, we mogen niet stoefen, maar we klagen ook niet. Het diner kost zonder dessert maar vijf euro, en onze appartementen van de Foyer Lakenois zijn ook niet duur. We moeten alleen opletten dat de dokterskosten niet te hoog oplopen, anders wordt het moeilijk." En, ook niet onbelangrijk: ze zitten niet thuis alleen te eten, op café gaan ze niet, en 's avonds komen ze ook niet buiten. "Niet in deze buurt" - daarover zijn ze het eens. Elise: "In de zomer gaan we weleens naar zee." Maria: "En we zijn ook al paling in 't groen gaan eten in Overmere-Donk."

Het dienstencentrum zorgt er ook voor dat ze in het sociaal restaurant geraken, en om de twee weken worden ze naar de Carrefour gebracht om inkopen te doen (prijs voor het vervoer: 2,50 euro).

Na het eten komt Agnes zich bij het trio voegen. Agnes slaapt in Sint-Joost, vertelt ze. Slapen, niet wonen. "Ik heb heel mijn leven in een huis in Grimbergen gewoond. Toen de dokters mij ongeneeslijk ziek verklaarden, heb ik de notaris opdracht gegeven om mijn huis te verkopen. Terwijl ik in het ziekenhuis lag, is heel mijn huis leeggemaakt. Hoe en door wie weet ik niet, ik heb alleen maar vermoedens," vertelt ze. Jarenlang kon ze geen vrede nemen met haar lot. Ze bleef verwoed zoeken naar een echt huis. Twee jaar geleden heeft ze zich in Banneux met haar situatie verzoend. "Dankzij een jonge priester uit Perpignan."

Agnes komt tot drie keer per week. "Het eten is niet slecht en de mensen zijn heel vriendelijk. Hier vind je gezelligheid. En toen ik in het ziekenhuis lag, zijn er mensen van hier langsgekomen." (lees verder onder de foto)

Vrijwilligers
Mimi is vorige zaterdag zeventig geworden. Mimi werkt vijf dagen op de zes als vrijwilligster in de Harmonie; op zaterdag doet ze haar huishouden. Ze komt om halftien 's ochtends aan en ze vertrekt na de afwas in de namiddag.

Mimi komt uit Sint-Truiden. Met fotograaf Jo Voets wisselt ze wetenswaardigheden uit over de Limburgse dialecten. Mimi: "Als vrijwilliger verdient ge nog iets, en ge zijt van de straat weg." En over de tevredenheid van de gasten: "We doen ons best."

In de Harmonie zijn er een tiental vrijwilligers actief, maar er zijn ook dertien mensen in loondienst, Belgen, Marokkanen, Turken en Afrikanen. Veerle De la Ruelle: "We doen ons best om een familiale sfeer uit te stralen. Sommige mensen komen al om acht uur of negen uur 's och tends. We leveren ook een twintigtal maaltijden aan huis. Een dienstencentrum moet laagdrempelig zijn, en een sociaal restaurant is niet bedreigend: zo bereiken we de ouderen echt." Maar het doel blijft: mensen helpen om zo lang zelfstandig te blijven wonen. De La Ruelle: "We organiseren ook recreatieve activiteiten, en we geven voorlichting over de griep in de winter en over uitdroging in de zomer."

Het loopt tegen één uur, de meeste gasten zijn vertrokken. Roger heeft gevraagd om te wachten voor onze babbel tot na het eten. Roger heeft een klein pensioentje (hij krijgt nog een jaarlijkse toeslag van honderd euro voor de verwarming, verduidelijkt hij), maar hij heeft een eigen huis. "Een oud werkmanshuizeke in Woluwe. Ik kom hier niet zo vaak, ik heb een tuin, ik kweek zelf groenten en kook veel zelf," vertelt Roger. "Ik heb in tien jaar niet echt kleren gekocht, alleen maar schoenen. Een T-shirt vindt ge op de Zuidmarkt voor één euro en een pull voor twee euro. Als ge wilt, kunt ge met zeer weinig rondkomen."

Roger gaat elke zondag naar de Zuidmarkt. Daarna gaat hij eten bij de Griek. "Ge kent de restaurantjes misschien, ge moogt in de keuken uw vlees en groenten kiezen voor maar acht euro."

Tegen halftwee zitten er nog twee gasten. Het personeel verzamelt rond de tafel. Mimi wordt uitgebreid gefeliciteerd met haar verjaardag. En: er is taart.