20 jaar deBuren: 'Richten ons op mensen die zich willen ontwikkelen'

Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren in het centrum van Brussel bestaat deze maandag precies twintig jaar. 'Ik vertrouw erop dat N-VA structureel blijft investeren in kunst en cultuur', zegt directeur Willem Bongers-Dek.

Met welk doel trad u in 2019 aan als directeur van deBuren?
“Ik wilde meer inzetten op talentontwikkeling. We hadden al een schrijfresidentie en ik wilde dat graag uitbreiden en verdiepen. In de media krijgen vaak dezelfde stemmen het woord, terwijl ik bij deBuren veel nieuwe interessante stemmen zag waarvan ik dacht: jij zou aan een talkshowtafel moeten zitten of met een opiniestuk in de krant moeten staan. Met een nieuw intensief talentontwikkelingstraject ‘Nieuw Geluid’ begeleiden we nu Vlaamse en Nederlandse denkers, sprekers of schrijvers die zich willen inzetten voor het publieke debat. Er worden binnenkort voor de derde keer twaalf nieuwe talenten gekozen.”

Zitten daar Brusselaars bij?
“De jury komt op onze jubileumdag samen, ik weet het dus zelf ook nog niet.”

Wat is de meerwaarde van kennis- en cultuuruitwisseling tussen Vlaanderen en Nederland?
“Vlaanderen en Nederland hebben veel dezelfde uitdagingen, denk aan het stikstofoverschot, de crisis op de huizenmarkt en polarisatie in de samenleving. Nu zijn mensen als ware op hun eigen eilandje oplossingen aan het verzinnen. Er is te weinig communicatie over de grens heen. Door mensen samen te brengen en met elkaar in gesprek te laten gaan over relevante thema’s ontstaan inspiratie en ideeën.”

Welk project is een goed voorbeeld van de relevantie van deBuren?
“Dan denk ik direct aan CELA: Connecting Emerging Literary Artists. Dat is een talentenontwikkelingsproject waarvoor we samenwerken met auteurs, vertalers en literaire professionals in tien verschillende Europese landen. We laten makers al vroeg in hun carrière kennismaken met leeftijdsgenoten die hetzelfde doen.”

In zowel Nederland als Vlaanderen worden nieuwe regeringen gevormd. In Nederland is er een voorgenomen btw-verhoging van 9 naar 21 procent op onder meer boeken en podiumkunsten. Staat de sector onder druk?
“Ik wil niet vooruitlopen op de feiten. De btw-verhoging staat in het hoofdlijnenakkoord. Dat is dus nog niet definitief.”

Maakt u zich daar dan geen zorgen over?
“Laat ik duidelijk zijn: die btw-verhoging is absoluut problematisch. In de Nederlands krant Trouw werd het ‘een sluipmoordenaar’ genoemd en ik denk dat dat een goede omschrijving is.”

Kunt u dat toelichten?
“De btw-verhoging zorgt ervoor dat boeken, theater, exposities en andere vormen van kunst en cultuur duurder worden en daarmee minder toegankelijk. Terwijl onze sector de maatschappij juist veel te bieden heeft in deze tijden van ontlezing, desinformatie en polarisatie. Er zijn steeds minder plekken waar mensen het gesprek met elkaar aangaan. In de cultuur kun je zo’n plek creëren. Daarom spreek ik ook liever niet van cultuursubsidies. We moeten het zien als investeringen in burgerschap en een weerbare democratie.”

In Vlaanderen is de N-VA opnieuw de grootste geworden. De partij heeft een reputatie de strijd tegen de cultuursector aan te binden. Baart u dat zorgen?
"Kort gezegd: neen. De N-VA heeft sinds 2019 de portefeuille cultuur. Sindsdien is er structureel geïnvesteerd in kunst en cultuur. De partij heeft de sector en de waarde ervan leren kennen. Ik vertrouw erop dat die trend zich doorzet."

In de Nederlandse politiek wordt cultuur door sommige rechtse partijen gezien als ‘linkse hobby’, terwijl in de Vlaamse politiek cultuur wordt beschouwd als een vehikel om de identiteit te verstevigen. Hoe verklaart u dat verschil?
“De beoogde Nederlandse minister van cultuur Eppo Bruins (NSC) zei afgelopen week: “Laat de cultuur met rust, dat moet vrijheid hebben om hele goede en mooie dingen te doen”, en voegde daaraan toe: “Kunst en cultuur is wat ons land mooi maakt, wat ons maakt tot wie we zijn.” Daarin zie ik een beweging in de richting van de manier waarop de ontslagnemende Vlaamse regering naar kunst kijkt. Cultuur gaat wat mij betreft ook over hoe je een samenleving bouwt, hoe je begrip voor elkaar kweekt en hoe je de band met het verleden onderhoudt.”

De Nederlandstalige scholen in Brussel zijn zo populair dat er soms te weinig plaats is. Er is dus genoeg jong potentieel dat graag Nederlands wil leren. Wat kan deBuren voor hen betekenen?
“Ons beoogde publiek is achttien jaar en ouder. We proberen wel jongvolwassenen te bereiken door samen te werken met opleidingen en verschillende vakgroepen. We hebben bijvoorbeeld een samenwerking met het RITCS, daar is een maand geleden nog de podcast Amsterdamland uit voortgekomen.”

Hoe betrekt u Brusselaars bij deBuren?
“We zien sinds corona een toename van mensen die Nederlands aan het leren zijn. We zijn een van de weinige plekken in Brussel met een hoog kwalitatief aanbod in het Nederlands. Bij ons wordt de taal niet versimpeld. Het is belangrijk voor mensen die Nederlandse leren om die taal levend en gepassioneerd uitgesproken op een podium te zien. Er is veel kritiek op de kennis van het Nederlands in Brussel, maar de cijfers laten juist progressie zien. Volgens de Taalbarometer had in 2018 nog 16,3 procent een goede beheersing van het Nederlands. In 2024 is dit toegenomen tot 22,3 procent. Dat komt vooral door een groeiende groep jonge Brusselaars die de taal ‘goed tot uitstekend’ beheersen.”

Lukt het ook om een divers publiek te trekken? Is deBuren geen elitaire plek?
“Ik hou niet van het woord elitair, dat heeft een slechte connotatie. We richten ons op mensen die zich willen ontwikkelen. Mensen die iets willen leren en niet alleen maar vermaak zoeken. Die interesse kunnen we vervolgens voeden met de strafste makers uit Nederland, Brussel en Vlaanderen. We zijn er vooral voor mensen die nieuwsgierig zijn naar de wereld, dat heeft niets te maken met opleidingsniveau of inkomen.”

Wat zijn de plannen voor de toekomst?
“In november organiseren we een groot festival: ‘We zullen doorgaan’. Drie dagen lang zijn er op allerlei plekken in Brussel debatten, gesprekken en workshops organiseren rond het thema weerbaarheid.”

Welke nieuwe Brusselse talenten moeten we zeker in de gaten houden?
"Laat ik er twee noemen: schrijfster en onderzoekster Paola Verhaert en schrijfster en zangeres Maya Mertens. Het is geen toeval dat zij maandag op het podium staan tijdens de viering van 20 jaar deBuren."