Droogte en hitte zetten beukenkathedraal Zoniënwoud onder druk

De dominantie van de klimaatgevoelige beuk afbouwen om het Zoniënwoud diverser en weerbaarder te maken. De recente droogte bevestigt dat die ingeslagen strategie de juiste is, zeggen de boswachters.

De boswachters van het Zoniënwoud maken de balans op van de voorbije zomer: net als 2018 en 2022 is 2025 een erg droog jaar. "Er is 250 liter per vierkante meter te weinig", zo becijferde Frederik Vaes, het hoofd van het departement Bos bij Leefmilieu Brussel, bij La DH. Vooral de trots van het Zoniënwoud, de beuk, heeft daaronder te lijden.

Het Zoniënwoud staat sinds mensenheugenis bekend als een 'beukenkathedraal', waarbij de rijzige beuken van wel 45 meter hoog de heersers zijn van het bos en 75 tot 80 procent van de bomen uitmaken. Maar door de klimaatopwarming zal dit moeten veranderen, wil het Zoniënwoud in de komende eeuw overleven, zo zeggen de boswachters van Leefmilieu Brussel. Onder meer eiken moeten op termijn een groot deel van de beuken vervangen.

Luchtbellen in de boom

"De droogteperiodes volgen elkaar op. Na een droog voorjaar maakten we een hele droge maand juni mee, daarna gevolgd door gemiddelde maanden juli en augustus. Maar dat is maar een deel van het probleem", zegt boswachter Bram Aertsen.

"We kenden deze zomer ook enkele hittegolven met hitterecords. Het is de combinatie van die twee die problematisch is, want de beuk is zowel gevoelig voor droogtestress als voor hittegolven. Naast het negatieve effect op korte termijn, is er de aantasting van de reserves op lange termijn, wat tot afsterven leidt."

Een hittegolf veroorzaakt luchtbellen in de watertransportkanalen van de beuk, waardoor het waar niet meer tot aan de top van de boom geraakt. Nog een symptoom: volle zon op de stam leidt tot zonnebrand en een open wonde waar schimmel kan ontstaan. Kortom: de boomsoort die zo karakteristiek is voor het Zoniënwoud is erg kwetsbaar, mocht de klimaatopwarming verder accelereren.

Risicospreiding

Hoe moet het dan verder? De boswachters zetten in op een diversificatie van het bos, waarbij de dominante beuk behoorlijk wat plaats zal moeten maken voor meer klimaatbestendige soorten, zoals de wintereik of de winterlinde en misschien de esdoorn.

Aertsen: "Het probleem is dat onder beuk niet veel anders groeit dan beuk, omdat die boomsoort de andere soorten overschaduwt. Wat we dus doen is her en der beuken kappen - niet te bruusk - om wat lichtkoepels te creëren en meer zonlicht te geven aan de andere boomsoorten. De natuur een handje helpen, zeg maar."

Is de beuk dan gedoemd om te verdwijnen in het Zoniënwoud? "In sommige bossen in Duitsland zijn er lege vlaktes ontstaan, omdat daar de dominante soort plots bezweek", weet Aertsen. "Het kan dus heel snel gaan, maar het is ook geen zekerheid dat zo'n scenario zich gaat voltrekken. We moeten er gewoon rekening mee houden dat het risico bestaat. Alle boswachters in het Zoniënwoud hopen evenwel dat de beuk toch behouden kan blijven."