Stadsbewegingen stappen naar Grondwettelijk Hof om LEZ-uitstel te schrappen

Vier organisaties, waaronder BRAL, starten een procedure bij het Grondwettelijk Hof over de tot 2027 uitgestelde verstrenging van de lage-emissiezone (LEZ). "Het uitstel met twee jaar is nefast voor de huidige luchtkwaliteit."

Het basisprincipe van een lage-emissiezone (LEZ) is dat vervuilende voertuigen uit de stad geband worden, om zo de luchtkwaliteit en de volksgezondheid te verbeteren. Daartoe zijn bij wet stapsgewijze strengere regels voor afgesproken.

Het Brussels parlement besliste in oktober vorig jaar evenwel om een van die strengere regels met twee jaar uit te stellen. Het aanvankelijke tijdspad was dat het Brussels Gewest vanaf 1 januari 2025 ook dieselwagens met de euro 5-uitstootnorm en benzinewagens met de euro 2-norm zou weren. Maar dat verschoof een parlementaire meerderheid naar 1 januari 2027, waardoor euro 5-diesels twee jaar langer mogen rondrijden.

Zwakke onderbouwing

Het leidde tot protest bij milieu-, fiets- en sociale organisaties. Ook de Raad van State had bedenkingen.

"Het strekt tot aanbeveling niet alleen te verantwoorden waarom de geplande fase wordt uitgesteld, maar ook toe te lichten op welke manier de daarmee beoogde vooruitgang in de luchtkwaliteit en reductie van broeikasemissies alsnog bereikt kan worden met andere maatregelen," schreef de Raad in een advies.

Vier stadsverenigingen stappen nu, gesterkt door dat advies, naar het Grondwettelijk Hof om het uitstel van de strengere LEZ te laten schorsen en nietig te verklaren. Het gaat om BRAL, Les chercheurs d’air, de Fédération des maisons médicales en de Ligue des droits humains (Franstalige tegenhanger van de Mensenrechtenliga).

De vier organisaties worden in de beroepsprocedure geflankeerd door drie Brusselse burgers met ademhalingsproblemen. Zij hebben als chronische patiënten rechtstreeks belang bij het schrappen van het uitstel.

De indieners zeggen dat dit uitstel "ernstige gevolgen heeft voor de gezondheid van de Brusselaars, in het bijzonder de meest kwetsbaren" en ook strijdig is met "het recht op een gezond leefmilieu".

Twee argumenten

Ze schuiven in hun juridische argumentatie twee principes naar voren.

Het eerste is het 'standstill-principe': de overheid mag geen verworven rechten terugschroeven, zonder daar gegronde en onderbouwde redenen voor aan te dragen.

Het tweede is het non-discriminatiebeginsel. "De gezondheid van mensen in kwetsbare wijken is meer getroffen door dit uitstel dan in de andere wijken van Brussel," legt BRAL uit. Daarbij verwijst de stadsbeweging naar de zogeheten 'canyonstraten': smalle straten omgeven door hoge gebouwen die de vervuiling vasthouden.

Met hun demarche hopen de indieners vooral "de luchtkwaliteitsproblematiek opnieuw centraal te stellen in het politieke debat," zeggen ze in een gezamenlijk statement. "Als we nu toelaten dat gezondheidsrechten onder druk van politieke compromissen worden uitgesteld, ondermijnen we de bescherming van de meest kwetsbaren – en dat is onaanvaardbaar."

BRAL-woordvoerder Tim Cassiers zegt dat de focus volledig ligt op het uitstel met twee jaar, en niet op de verdere roadmap voor de LEZ. De volgende mijlpalen (2028, 2030, 2035, 2036) werden immers door de ordonnantie van afgelopen oktober gehandhaafd en staan dus niet ter discussie.

Het is koffiedik kijken hoe snel de arbitrageprocedure zal verlopen. Dat hangt af van hoe belangrijk het Grondwettelijk Hof de zaak zal vinden.

Wat voorafging

1 januari 2018: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voert een lage-emissiezone (LEZ) in. Aanvankelijk worden alleen de vuilste wagens - heel oude diesels - verboden. De bedoeling is om de criteria stapsgewijs strenger te maken.

4 oktober 2024: Na enkele strengere regels in de jaren daarvoor, beslist het Brussels parlement per ordonnantie (gepubliceerd op 17 oktober 2024) om de volgende grote strengere regels met twee jaar uit te stellen.

16 januari 2025: De stadsbeweging BRAL wijst op een juridische fout in de ordonnantie, die volgens haar daardoor ongeldig is.

28 februari 2025: De Raad van State is in een advies kritisch over het uitstel van de strengere LEZ.

22 maart 2025: Het Brussel parlement corrigeert de juridische fout via een 'reparatiewet'.

21 mei 2025: Vier verenigingen waaronder BRAL, en drie burgers trekken naar het Grondwettelijk Hof met de vraag om het uitstel nietig te verklaren.