Brusselse operazangeres helpt bij opbouw van Syrië: 'Ik blijf geloven in daden van verzet'

Vanuit een vervallen huis in de Aleppijnse wijk Tellal biedt de Brusselse operazangeres Soumaya Hallak muziek- en bewegingstherapie aan vrouwen en kinderen die getraumatiseerd zijn door de jarenlange burgeroorlog. “Je hebt al zes maanden nodig om een huis te renoveren. Laat staan om een volledig land weer op te bouwen.”

De Brussels-Syrisch-Zwitserse Soumaya Hallak groet twee mannen die voor het portier van het oude huis in Aleppo zitten, waar ze haar organisatie '1 2 3 Hope, Love, Life for Peace' heeft ondergebracht. “Big Brother is watching”, grinnikt ze, terwijl ze de deur opent die verborgen zit achter een kraampje waar ondergoed wordt verkocht. “Zij houden een oogje in het zeil. Ze weten precies wie langskomt en wanneer ik er wel of niet ben. Het kan wat conservatief lijken, maar dit is precies wat ik in Brussel mis: de onuitgesproken regel dat we op elkaar letten”.

Hallak, een rijzige vrouw in een kleurrijke jurk en getooid met opvallende juwelen, groeide op in Zwitserland, in een gezin met een Syrische vader en een Zwitserse moeder, maar woont al bijna twintig jaar in Brussel en heeft de Belgische nationaliteit. Ze studeerde zang aan de prestigieuze Muziekkapel Koningin Elisabeth en besloot daarna van Brussel haar thuis te maken. Sindsdien is ze aan de slag als eclectische operazangeres, met rollen in producties als Cendrillon in De Munt, Eva Ave Salve met het Belgian National Orchestra en La Terre nous est étroite op meerdere plekken.

Ondanks haar drukke agenda bleef Hallak altijd verbonden met Syrië. “Het maakte een groot deel van mijn jeugd uit, dat wis je niet zomaar uit”, vertelt ze aan BRUZZ, dat haar bezocht tijdens haar verblijf in het land. “Mijn vader vertrok in 1965 uit Syrië, nog vóór de Assad-familie aan de macht kwam. Thuis sprak de familie bijna nooit over politiek, maar Syrië leefde in de cultuur, de muziek en in het eten.” Als kind reisde ze geregeld naar het land van haar vader. Ze was er nog vlak voor de Arabische Lente uitbrak in 2011.

Oorlogsjaren

Daarna veranderde alles. Aleppo werd in twee gespleten door een frontlinie. Het westen van de stad bleef in handen van regeringstroepen, terwijl Oost-Aleppo gecontroleerd werd door verschillende rebellengroepen.

Nadat in december 2016 het regime van Assad de controle opnieuw volledig in handen had gekregen over de stad, besloot Hallak voor een eerste keer terug te keren naar Aleppo. Ze trof een stad in ruïnes aan. Het huis van haar vader was verwoest en de bombardementen van het Syrische leger en bondgenoot Rusland hadden verschillende wijken compleet van de kaart geveegd.

Hallak voelde dat ze iets moest doen. Toch nam niet iedereen dat haar in dank af. “Sommigen verweten me dat ik door terug te keren het regime steunde, wat absoluut niet zo is”, zegt ze stellig. “De oorlog heeft álle Syriërs geraakt, ook zij die in het buitenland wonen, maar vooral zij die zijn gebleven”, zegt ze. “Precies daarom wilde ik iets betekenen voor mijn land.”

Opera met chocolade

Hallak startte kleinschalig. Gesteund door enkele organisaties uit Europa, waaronder de Brusselse organisatie Ecoliers du Monde die zich inzet om onderwijs voor kansarme kinderen te bevorderen, zette ze enkele kleine acties op poten. De rode draad in al haar projecten bleef wat ze het best kan: muziek, zang en dans. Zo trok Hallak bij een van haar eerste projecten door de Aleppijnse straten, terwijl ze aria's uit de opera Carmen zong en chocolade uitdeelde aan dakloze kinderen. De respons was overweldigend en Hallak besefte dat er meer nodig was. Ze keerde terug naar Brussel, verzamelde muziekinstrumenten en nam die mee naar Aleppo om nieuwe activiteiten op te zetten.

In de jaren die volgden, werkte Hallak met dove en autistische kinderen, gaf muziektherapie met een Tibetaanse klankschaal, deed een programma in de stad Hama, waarbij ze mensen die geen noten konden lezen, leerde musiceren en hielp om een muziekband in de badsteden Banias en Mrah op te richten. Ook steunde ze een mobiele kliniek en hielp ze na de aardbevingen in Noord-Syrië en Zuid-Turkije van 2023 125 gezinnen om een nieuw huis te vinden.

Het was eerder toevallig dat Hallak in 2023 stootte op het huis in de wijk Tellal, waar '1 2 3 Hope, Love, Life for Peace' nu gevestigd is. “Een familievriend vertelde me over de buurt”, zegt ze. “Het is een extreem arme omgeving met veel dakloze kinderen, een wijk die door het Assad-regime jarenlang volledig werd verwaarloosd, omdat het ooit een bolwerk van de oppositie was. Die vriend wilde geld doneren, maar dat alleen volstaat niet. In de islam is anderen helpen vanzelfsprekend via de zakat: de gemeenschap zorgt voor elkaar. Dat is mooi, maar onderwijs, bewustwording en therapie zijn minstens zo belangrijk.”

Het huis dat ze in de wijk vond, is eigendom van een Armeens-Syrische organisatie. “Het was compleet in verval geraakt, maar ik zag het potentieel. Daarom besloot ik de sprong te wagen”, zegt Hallak. Nadat ze een overeenkomst kon sluiten met de vereniging, begon Hallak eigenhandig aan de verbouwingen, met de hulp van voornamelijk Belgische anonieme donoren.

Op de grauwe muren verschenen felle kleuren, die nog eens opgeleukt werden met kindertekeningen die broederlijk naast christelijke kruisen hangen. Hallak zelf is christen, maar de vrouwen en kinderen die naar de organisatie komen, zijn van uiteenlopende achtergronden.

“Het is geen evangelisch project”, benadrukt ze. Op de binnenplaats van het gebouw werd een fontein geplaatst en een nieuwe keuken, die een beetje vintage aandoet. Het Aleppijnse huis in verval werd naar eigen zeggen een thuis, een toevluchtsoord voor de vergeten kinderen en vrouwen van Tellal en de omliggende wijken.

Een jaar later kunnen de eerste activiteiten in het huis van start gaan. Hallak biedt vanaf dan vrouwen en kinderen die door de oorlog getraumatiseerd raakten therapie aan. Ze baseert zich op de methode van de Zwitserse componist en muziekpedagoog Émile Dalcroze: een muziek- en bewegingsaanpak die ritme, gehoor en expressie inzet om emotionele, cognitieve en motorische ontwikkeling te stimuleren. Ook maakt ze gebruik van de Nederlandse Sound of Change-methode, trainingsmethode die muziek gebruikt in de begeleiding van kwetsbare groepen.

Ze geeft de therapie aan de hand van zang, maar ook muziekinstrumenten als gitaar, piano, dwarsfluit en viool. “Met een onmiddellijk kalmerend effect op de kinderen. Na een sessie beginnen ze spontaan over hun gevoelens te praten, iets wat eerder onmogelijk leek”, zegt Hallak. “Kunst legt problemen bloot die anders verborgen blijven. Tegen een psycholoog kan een patiënt liegen, maar muziek liegt niet.”

Intussen begeleidt Hallak met haar organisatie om en bij de honderd kinderen en evenveel vrouwen. Ze doet dat met een team van tien lokale medewerkers, die ook aan het werk blijven wanneer Hallak nu en dan in Brussel vertoeft. In het door oorlog verscheurde Syrië is die begeleiding geen evidente opdracht. “Als een individu aan vrede werken is onmogelijk. Je kan alleen werken aan inner peace en dat is exact wat ik wil doen met mijn project.”

Val van Assad

Bijna exact een jaar geleden, op 8 december 2024, kwam er na 53 jaar Assad-dictatuur prompt een einde aan het regime. De rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS) wist in een mum van tijd het volledige land onder controle te krijgen. Vandaag regeert de leider van de beweging en voormalig Al Qaeda-lid, Ahmed al-Sharaa, over het nieuwe Syrië.

Ondanks de reputatie van het nieuwe bestuur en hoewel ze in haar persoonlijke leven al strubbelingen met hen ondervond, blijft Hallak hoopvol voor haar organisatie. “Als vrouw voel ik me minder veilig. Onlangs sprak een andere vrouw me in de rechtbank aan, omdat ik me volgens haar meer moest bedekken, terwijl ik een lange jurk droeg met korte mouwen. Ik weigerde. Na een discussie mocht ik toch blijven, maar aangenaam was het niet”, klinkt het.

Problemen aan de grens

Aan de grens kreeg ze problemen met haar Tibetaanse klankschaal en hoorde ze van vrienden dat ze geen alcohol meer mee konden nemen uit het buitenland. Ook twijfelt Hallak of het nieuwe bestuur echt controle zal kunnen krijgen op de verschillende rebellengroepen en zo het sektarische geweld dat regelmatig oplaait de kop kan indrukken. Onlangs werd in Homs een bedoeïenenkoppel dood teruggevonden in hun huis, wat een vlaag van geweld en wraakacties uitlokte.

“HTS probeert de sharia op te dringen, maar ik wil blijven geloven in kleine daden van vrede”, zegt Hallak. Al denkt ze niet dat het met die implementatie van de sharia zo'n vaart zal lopen. “Na elke revolutie heeft een land tijd nodig om opnieuw in zijn plooi te vallen. Je hebt al zes maanden nodig om een huis te renoveren. Laat staan om een volledig land weer op te bouwen.” Dat een afgevaardigde van de autoriteiten in Damascus in mei een concert van '1 2 3 Hope, Love, Life for Peace' bijwoonde, geeft haar persoonlijk hoop.

De organisatie heeft al een koor, maar in de toekomst droomt Hallak ervan nog een orkest voor kinderen en vrouwen op te starten. Ook wil ze extra verbouwen en een nieuw huis kopen voor de organisatie. Voor de heropbouw van Syrië gelooft Hallak vooral in de kracht van vrouwen, en daarom wil ze hen maximaal ondersteunen. “Ik ga door, omdat ik geloof in Syrische vrouwen, van alle religies en achtergronden. In elke sessie zeg ik dat ze heldinnen zijn: dapper en sterk. Voor mij rust de hele structuur en toekomst van het land op hen.”