Na misbruik ULB-crèche: ‘Niet meer incidenten, maar ze krijgen meer aandacht’

Het is de nachtmerrie van iedere ouder: een kind dat thuiskomt met vage klachten, waarna blijkt dat er mogelijk sprake was van seksueel misbruik. Het overkwam medewerkers van de ULB en dat incident is geen alleenstaand geval, blijkt uit cijfers van het Vlaams Centrum voor Kindermishandeling (VECK). “Hoe rustiger ouders blijven, hoe betrouwbaarder de informatie die ze van hun kinderen krijgen", zegt vertrouwensarts Vigdis Vanbeselaer.

Een crèchemedewerker van de Université Libre de Bruxelles (ULB) en haar partner zijn opgepakt op verdenking van misbruik van kinderen. De 40-jarige man wordt ervan verdacht samen met zijn toenmalige 24-jarige partner, die in de crèche werkte, vijf kinderen tussen de 18 en 36 maanden ongepast te hebben aangeraakt tussen 2020 en 2022. De twee zijn opgepakt.

Dit geval van kindermisbruik in een crèche staat niet alleen. In 2022 moest crèche 't Bengeltje in Oudenaarde sluiten vanwege ernstige verwaarlozing van kinderen. Vorig jaar werd een kleuterleerkracht uit Geraardsbergen dan weer opgepakt omdat hij kinderen seksueel zou hebben misbruikt.

Uit het recentste jaarverslag van het Vlaamse Centrum voor Kindermishandeling blijkt dat ook het aantal meldingen van kindermishandeling de laatste jaren in de lift zit. Zo'n zeventien procent van de klachten gaat over seksueel misbruik.

De laatste jaren lezen we veel over kindermishandeling en soms zelfs misbruik in crèches. Ook het aantal klachten dat jullie ontvingen, steeg. Is dit een nieuw fenomeen of komt het nu vaker onder de aandacht?

"Er is steeds meer aandacht voor kindermisbruik, wat positief is. Vroeger werd gedacht dat jonge kinderen zich toch van niets bewust waren. Nu weten we dat de eerste 1000 dagen van een kind net cruciaal voor een veilige ontwikkeling. Hoewel er geen bewijs is dat er effectief méér misbruik plaatsvindt, wordt er meer over bericht en verspreiden verhalen zich sneller via sociale media."

In de zaak van de ULB-crèche zouden de verdachten kinderen hebben betast, maar de precieze omstandigheden zijn nog onduidelijk. Is er te vroeg paniek gezaaid?

"Het is moeilijk om daar definitieve uitspraken te doen. Kinderen van 1, 2 of 3 jaar kunnen nog niet goed verwoorden wat er is gebeurd. In dit geval hebben meerdere ouders verdachte signalen bij hun kinderen opgemerkt en gemeld, wat ernstig genomen moet worden."

Hoe kunnen ouders signalen van misbruik herkennen?

"Signalen kunnen onder andere zijn: slechter slapen, minder eten, teruggetrokken of boos gedrag, minder vrolijk zijn of geen zin meer hebben om te spelen. Maar deze symptomen kunnen ook door andere factoren worden veroorzaakt, zoals een nieuwe verzorger, een broertje of zusje erbij, of een verhuizing. Bij een derde van de kinderen onder de drie jaar zie je zelfs helemaal geen gedragsverandering."

Wat kunnen ouders beter niet doen als ze vermoeden dat hun kind iets is overkomen?

"Ouders willen begrijpelijkerwijs weten wat er gebeurd is, maar kinderen onder de vier jaar zijn niet altijd betrouwbaar in hun verslaggeving. Ze voelen de stress van hun ouders en kunnen daardoor suggestieve vragen bevestigen. Hoe rustiger ouders blijven, hoe betrouwbaarder de informatie die ze krijgen. Ook de politie verhoort kinderen pas vanaf vier jaar om die reden."

Wanneer en waar moeten ouders alarm slaan?

"De eerste stap is een gesprek met de kinderopvang: is er daar iets veranderd dat het gedrag kan verklaren? Als ouders zich zorgen maken, kunnen ze terecht bij een huisarts of kinderarts. Ouders zijn de experts in de toestand van hun kind. Als ze niet zeker zijn, is de moeite waard om er iets mee te doen. Een huisarts of kinderarts die het kind opvolgt, kan geruststelling geven.

Het agentschap Opgroeien is hiervoor het eerste aanspreekpunt en indien nodig worden wij als Vertrouwenscentrum ingeschakeld om de zaak verder te onderzoeken. We hopen altijd dat het een vals alarm is, maar zijn blij als mensen de weg weten te vinden.

Zorgcentra voor slachtoffers van seksueel geweld bieden acute hulp, vooral binnen vijf dagen na het misbruik. Dus niet bij elke gedragsverandering, maar wel als er letsels of verwondingen zijn of bij een sterk vermoeden van misbruik. Dan kunnen ouders er 24/7 terecht. Ze werken nauw met ons samen en kunnen een eerste forensische inschatting maken."

Is er een link tussen misbruik en de personeelstekorten in de kinderopvang?

"Stress en werkdruk in de kinderopvang kunnen ertoe leiden dat er minder pedagogisch verantwoord met kinderen wordt omgegaan, wat een risico op mishandeling kan verhogen. Voor seksueel misbruik ligt dat minder voor de hand. Wel kan minder toezicht in zeldzame gevallen grensoverschrijdend gedrag in de hand werken."

Als ik de reacties lees op het nieuws over de ULB lijkt het alsof sommige ouders hun vertrouwen in de kinderopvang verliezen. Wat zegt u tegen hen?

"In de kinderopvang werken altijd heel lieve en gemotiveerde mensen. Het agentschap Opgroeien heeft een beleid om kinderopvanginitiatieven regelmatig te controleren. In complexe gevallen vragen ze aan ons om een onderzoek te doen. Dat systeem werd de afgelopen twee jaar versterkt."

Welke maatregelen kunnen misbruik in crèches helpen voorkomen?

"Werken met jonge kinderen vraagt heel veel vertrouwen, vooral van ouders. Als je medewerkers onder druk zet, door bijvoorbeeld camera’s te plaatsen, kunnen ze hun werk minder goed doen. Dat is dus niet per se de oplossing. Wat wel helpt, is verder investeren in de kinderopvang en in meer personeel."