Vredesinstituut monitort vuurwapengeweld: Brussel koploper dodelijke incidenten

Het Vlaams Vredesinstituut gaat voortaan het vuurwapengeweld in België structureel monitoren via de nieuwe Gun Violence Incident Monitor (GVIM) waarbij artificiële intelligentie honderden mediabronnen scant. Uit de eerste analyse van 2024 blijkt dat er in België vorig jaar 184 vuurwapenincidenten zijn geregistreerd. Het overgrote deel van de incidenten vond plaats in Brussel.

Afgelopen jaar werden er 184 vuurwapenincidenten in ons land geregistreerd, en bij 2 op de 3 incidenten, of 120 keer, werd effectief met het vuurwapen geschoten. Bij zulke incidenten vielen 20 doden en raakten 81 mensen gewond. Dat blijkt zondag uit een diepgaande analyse op basis van cijfers uit de Gun Violence Incident Monitor (GVIM), een initiatief van het Vlaams Vredesinstituut en technologiebedrijf Textgain op vraag van de Europese Commissie.

De eerste analyse van de Belgische cijfers suggereert een "verontrustende verschuiving", zegt het Vredesinstituut. Waar vroeger sprake was van dreigen maar niet schieten, stellen de onderzoekers vast dat er nu wel geschoten, en vaak ook verwond en soms zelfs gedood wordt.

Dat was vooral het geval in Brussel. Bij 86 procent van de 71 vuurwapenincidenten in de hoofdstad werd ook effectief geschoten. In provincie Antwerpen werden schoten gelost bij een derde van de incidenten - dat waren er met 29 ook veel minder dan in het Brusselse. Ook in Henegouwen lag het aantal incidenten met 26 hoog. Daar kwam het 16 keer tot minstens één schot.

Stijging dodelijk geweld

Bij de incidenten in Brussel vielen zeker 13 doden en 44 gewonden. "Volgens de laatst beschikbare cijfers van Statbel over doodsoorzaken in België schommelde het aantal overlijdens door vuurwapengeweld in Brussel tussen 2017 en 2022 tussen 0 en 4", zegt Vredesinstituut-onderzoekster Astrid De Schutter. "Een dergelijke stijging, op slechts 2 jaar tijd, kunnen we niet anders dan erg verontrustend noemen."

Zes op de tien incidenten waarvan de context bekend is, komen voor binnen het criminele milieu. Bij die 67 gevallen ging het 42 keer om gewapende overvallen - daarbij werd 'slechts' drie keer geschoten. Het Vredesinstituut merkt hierbij op dat het aantal vuurwapenincidenten verbonden aan gewapende overvallen in de monitor onderschat wordt, omdat incidenten waarbij enkel met het vuurwapen wordt gedreigd niet altijd in de media worden gerapporteerd.

Bij drugs- en/of bendegeweld is het beeld omgekeerd. Bij de 25 incidenten die in deze categorie passen, werd 23 keer het vuur geopend. "We moeten er toch voor zorgen dat de epidemie aan drugsgerelateerd vuurwapengeweld ons niet blind maakt voor andere omgevingen waarin vuurwapengeweld voorkomt", waarschuwt Nils Duquet, directeur van het Vlaams Vredesinstituut. "Ook bij familiaal geweld en café- of burenruzies maakten vuurwapens in 2024 te veel slachtoffers. Het is de hoogste tijd dat we een echte beleidsprioriteit maken van álle vormen van vuurwapengeweld zodat we de curve weer kunnen ombuigen."

Enkel mannen

Zo goed als enkel mannen begaan crimineel vuurwapengeweld. Toch zijn bij 16 procent van de incidenten vrouwen het slachtoffer.

De GVIM monitort sinds eind 2023 mediaberichtgeving over vuurwapengeweld in heel Europa, en probeert zo iets te doen aan de beperkte registratie. "Het probleem is al jaren gekend: gebrekkige registratie van incidenten met vuurwapens verhindert een effectieve aanpak", aldus nog het Vredesinstituut.