Zinnekespraat: Geef de toekomst aan de jeugd

Wat me echt boos maakt, en triest tegelijk, is de onbehoorlijke manier waarop we met de jongeren omgaan. Afwijzing! Stigma! De jeugd als probleem. En intussen allerhande uitvluchten zoeken voor het maatschappelijk falen: arbeidsmarkt, onderwijs, huisvesting, racisme…

Vijfentwintig jaar geleden had Brussel nog de oudste bevolking van het land. Ons bestuur stamt uit die tijd. Vandaag is het een jeugdige stad, met een gemiddelde leeftijd van 37,8 jaar. In Molenbeek, Schaarbeek of Sint-Joost is dat nog een stuk lager (33-34 jaar).

De leeftijdspiramides van de twee andere gewesten en van de andere steden laten vooral de vergrijzing zien. Brussel toont verjonging. Er zijn zo'n kwart miljoen jongeren onder de twintig jaar, 320.000 onder de vijfentwintig jaar! Daarbij zijn er elk jaar nog 20.000 binnenlandse en 18.000 buitenlandse nieuwkomers. Ook veelal jongeren. Maar er vertrekken dan wel weer jaarlijks zo'n 30.000 mensen op zoek naar een betaalbare woning. De demografie zorgt voor een permanente verjonging. En voor steeds meer diversiteit. Wat een luxe!

Het gros van die jongeren leeft echter in de arme wijken. De werkloosheid is zeer hoog: één op vijf en bij de jeugd onder 25 zelfs één op drie! Dat cijfer loopt op tot 40% in de Kanaalzone. Een derde van onze jongeren leeft in gezinnen zonder inkomen uit arbeid! Armoede en werkloosheid, en dat ligt in de eerste plaats aan de zeer onevenwichtige structuur van de Brusselse economie: een uiterst hooggeschoolde arbeidsmarkt in de diensteneconomie. Koppel dat aan de krappe huisvesting zonder eigen ruimte en je creëert vanzelf op straat rondhangende jongeren.

Sleutel
De sleutel ligt bij het onderwijs. De ongeveer 230.000 leerlingen in het leerplichtonderwijs worden voor 80% in het Frans en voor 17% in het Nederlands bediend (en overigens door internationale scholen). Dat Brussels onderwijs is niet slecht, maar wel zeer selectief en ongelijk. Dat wil zeggen dat het goed werkt voor de goede leerlingen, maar niet zorgt voor de achterblijvers. Het telt in vergelijking met Vlaanderen en Wallonië veel meer leerlingen die niet op leeftijd zitten.

De leerachterstand lijkt ook op te lopen. De leerlingen worden te snel afgeleid van het ASO naar technische en beroepsrichtingen. In Brussel is het percentage jongeren dat naar het buitengewoon onderwijs wordt gestuurd met "leerstoornissen" significant hoger dan elders! Tegenover het Belgische gemiddelde van 17% jongeren tussen 20 en 24 zonder diploma secundair onderwijs, loopt dat cijfer in Brussel op tot 28%! Bijna een kwart van de Brusselse jongeren tussen 18 en 25 heeft het onderwijs al verlaten.

Ons onderwijs is dus duidelijk niet aangepast aan onze jeugd. Het kwaad is al geschied voor de"mismatch" met de arbeidsmarkt wordt aangepakt. Daarom mislukken ook vele tewerkstellingstrajecten bij twintigers. En we doen er verder nauwelijks iets aan.

Afwijzen
Is het te verwonderen dat vele van die jongeren onze samenleving afwijzen? Al vroeg weten velen onder hen dat er geen woning of geen job voor hen is, dat ze hun plan zullen moeten trekken in de "alternatieve" sector. Word je dan niet vanzelf schoolmoe? Of balorig? Of plantrekker en profiteur van de voorzieningen?

Die Brusselse jeugd liet zich ook zien op 11 januari 2009 toen 30.000 mensen in Brussel betoogden tegen de oorlog in Gaza. Het was mijn eerste betoging waarbij ik de speeches en de slogans niet had verstaan en waar ik geen zicht had op de mobilisatienetwerken. Duale stad. Waar en hoe kan ik met hen spreken? Want zij moeten weldra wel het lot van deze stad in de hand nemen.

Er is dringend nood aan een eigen Brussels jeugdbeleid en een stedelijke jeugdraad. Er is een Brussels onderwijsproject nodig, met een eigen pedagogische invulling aangepast aan een diverse bevolking en een stedelijke leefomgeving. En wel nu! We hebben een jeugdwerkgelegenheidsplan nodig, in de eerste plaats gericht op de valorisatie van bestaande vaardigheden en op sociale tewerkstelling. Of valt er niks te renoveren in de kanaalzone?

En dan, bovenal, is er nood aan een fris en jeugdig en veelkleurig imago voor Brussel. Afstoffen, die instellingen, die bestuurders, die zeurderige klaagzang! Een positief verhaal, een visie, een uitnodiging die toekomst mee te maken… Denken buiten het "carcan" van de Belgische instellingen. Een wervend cosmopolitisch verhaal opbouwen. Bedankt, veelkleurige jeugd, om deze stad haar karakter te geven.

Producent van verloren generaties
Eerder dan het "probleem" van de jeugd aan te pakken, moeten we eens ons eigen probleem regelen. Onze eigen mentaliteit grondig bijstellen of verder gaan met voortdurend "verloren generaties" te produceren. Jongeren dienen niet om onze instellingen en onze wereld in stand te houden. Wij hebben integendeel de verdomde plicht werkwijzen en visies te ontwikkelen voor morgen. Want niet bij ons maar bij hen ligt de toekomst van Brussel. Wat we hen nu aanbieden is lamentabel.

Postscriptum: Overigens vind ik dat er te weinig rekening gehouden wordt met de rapporten van de VN- commissaris voor het recht op voedsel Olivier De Schutter. Honger in de wereld heeft niet alleen met voedselproductie te maken, maar vooral met de toegang tot voedsel. Stijgende voedselprijzen liggen mede aan de basis van de terechte volkswoede.

Eric Corijn is hoogleraar Sociale en Culturele Geografie aan de VUB en directeur van de onderzoeksgroep Cosmopolis. De komende weken wisselen Eric Corijn en filmmaakster Saddie Choua elkaar op brusselnieuws.be af als gastcolumnisten. U vindt Corijns bijdrage vandaag online; Saddie Choua is tweewekelijks aan de beurt vanaf maandag 17 januari.