De Brusselse oorlogsjaren in stripvorm gegoten

Scenarist Patrick Weber en tekenaar Baudouin Deville schetsen in hun strip Brussel 43 hoe de stad de Duitse bezetting beleefde. “We merken dat de strip veel familieverhalen en herinneringen aan de oppervlakte brengt. Mooie maar ook lelijke.”

Na het grote succes van Glimlach 58 (26.000 exemplaren) en Leopoldstad 60 (17.000 exemplaren) hebben scenarist Patrick Weber en tekenaar Baudouin Deville een derde spannende, historische strip uitgewerkt rond heldin Kathleen Van Overstraeten. In Brussel 43 is ze twaalf jaar en ziet ze hoe anti-joodse razzia's elkaar opvolgen, hoe Brussel gebombardeerd wordt, hoe de rexisten collaboreren met de Duitse bezetter en hoe een vriend van haar vader in een verzetskrant strips wil publiceren die met Hitler spotten.

“Glimlach 58 was een one-shot (een strip die geen deel uitmaakt van een serie, red.) naar aanleiding van de zestigste verjaardag van Expo 58. Tot onze grote verbazing werd die een immens succes. Het deed ons inzien hoe blij mensen zijn met verhalen over het Brussel van vroeger,” vertelt Patrick Weber. De Brusselaar is behalve stripscenarist ook historicus, schrijver en journalist. “Mijn moeder was kind tijdens de oorlog en vertelde daar vaak over. Mijn oom was actief in het verzet, maar is helaas opgepakt en overleden in een strafkamp.”

TYPISCH BRUSSELS
“Ik vond het belangrijk om mee te geven hoe de Brusselaars de bezetting hebben ervaren. Ik stel namelijk vast dat we onze geschiedenis slecht kennen. Als de strip tot een iets beter begrip bijdraagt, zal ik een tevreden man zijn. In Frankrijk en Engeland is documentatie tien keer makkelijker op te vragen dan hier. We hebben de neiging om het verleden niet in de ogen te kijken én om onszelf te onderschatten. We denken dat een verhaal over de Brusselse oorlogsjaren minder sexy en interessant is dan de verhalen van Londen, Berlijn of Parijs. Een lelijke vergissing.”

Brussel 43 herinnert aan het fameuze verhaal van de Faux Soir. Op 9 november 1943 verraste het Onafhankelijksfront met een clandestien gedrukte en verspreide 'valse' editie van de krant Le Soir. 'Tijdens de bezetting is Le Soir blijven verschijnen, maar het was een collaboratiekrant,” vertelt Weber. “De collaborateurs hadden de redactie in handen. Daarom spreekt men soms van ‘Le Soir volé'. De Faux Soir spotte met de Duitse bezetter en de collaborateurs. Typisch Brussels als je het mij vraagt. Het deed veel Brusselaars lachen en was geweldig voor het moreel van de stad. Tegelijk is het ook een tragisch verhaal. Een efficiënte censuur was een essentieel onderdeel van de nazimachine. Ze eisten de controle op over films, boeken, kranten, theatervoorstellingen en zelfs kunst. De Faux Soir werd beschouwd als een zware verzetsdaad. Medewerkers werden actief opgespoord, vaak met fatale gevolgen.”

OP ZOEK NAAR JOODSE NAMEN
Weber voert in de strip een striptekenaar op die met Hitler spotte. Brussels bekendste striptekenaar, Hergé, zette Kuifjes avonturen verder in de collaborerende Le Soir. “Hergé werkte inderdaad voor 'Le Soir volé'. Zijn avonturen van Kuifje waren wel totaal niet politiek. Hij wou met zijn strip de mensen even laten ontspannen in een moeilijke tijd. Er waren verschillende gradaties van collaboratie. Soms is het best ingewikkeld. Ik heb me al schrijvend vaak afgevraagd hoe ik het ervan zou hebben afgebracht.”

Het spannende stripverhaal geeft terloops mee dat er best veel rexisten, aanhangers van Rex, de katholieke, fascistische beweging van Léon Degrelle, de hoofdstad bevolkten. “Wist je dat de rexisten van deurbel naar deurbel gingen op zoek naar joods klinkende namen en dat ze zich door de Duitsers lieten betalen voor die lijsten? Wat het dagelijkse leven van de Brusselaar het lastigst maakte, was dat hij of zij niemand kon vertrouwen. Zelfs een buur of een familielid kon je verraden.”

Tijdens het handvol signeersessies die vlak voor de tweede lockdown plaatsvonden, stelde Weber vast dat Brussel 43 net als Glimlach 58 veel herinneringen oproept. “Mensen vertellen spontaan over wat hun vader, grootmoeder of oom meemaakte tijdens de oorlog. Herinneringen en familieverhalen komen weer naar boven. Mooie, maar ook lelijke. Er zijn toen diepe wonden geslagen en grote drama's gebeurd in sommige families. Maar het leven ging voort. Mensen had geen keuze en pasten zich aan de situatie aan. Een beetje zoals nu.”

BRUSSEL 43
Patrick Weber & Baudouin Deville, uitgeverij Anspach, 64 p., €14,50