Bozar Electronic Arts Festival tapt uit vele vaatjes

Het Bozar Electronic Music Festival werd het Bozar Electronic Arts Festival. Daar vormt het optreden van de IJslandse arrangeur, componist en pianist Daníel Bjarnason, bekend van zijn werk voor Sigur Rós en Efterklang, zijn partner in crime Ben Ford en het Sinfonietta Cracovia het levende bewijs van. Ze brengen een symfonische suite geïnspireerd door Solaris, zowel het boek als de film. Rugdekking krijgen ze van door Brian Eno gemanipuleerde filmframes.

Het idee kwam van Mat Schultz, de curator van het Unsound Festival uit Krakow, een van Europa's meest vooraanstaande evenementen voor avant-garde en elektronische muziek. Hij was aan de praat geraakt met Ben Frost, een naar Reykjavik uitgeweken minimalistische producer en een van de uithangborden van de hedendaagse experimentele elektronicascène. Ze waren allebei zo getroffen door 'Solaris', een sciencefictionfilm van de Russische regisseur Andrei Tarkovsky, dat ze er een nieuwe soundtrack bij wilden schrijven, die ze dan simultaan met de film zouden spelen. Ook het Sinfonia Cracovia zou mee aan boord worden gehesen.

"Van die simultane filmvertoning zijn we snel afgestapt," zegt Daníel Bjarnason, die door zijn goede vriend Ben Frost meteen een invitatie kreeg om mee te doen. Bjarnason is een van de vaandeldragers van de IJslandse Bedroom Community, dat veel meer dan een platenlabel een discipline-overschrijdende gemeenschap tussen creatieve zielen is. "We improviseerden de muziek terwijl we de film bekeken, maar vraag ons niet welke muziek bij welke scène tot stand kwam. Uiteindelijk moest de nieuwe compositie ook op zich kunnen staan, vonden we, als muziek bij een afwezige film."

Waar gaan de film en het gelijknamige boek van de Poolse auteur Stanislaw Lem, waarop de film gebaseerd was, volgens jou over?
Daníel Bjarnason: Ze verwijzen naar wat het betekent om mens te zijn en gehecht te zijn aan bepaalde dingen, en naar hoe onze voorstelling van iets verschilt met de reële situatie. In het verhaal arriveren er constant vreemde gasten in het ruimteschip dat rond de mysterieuze planeet Solaris slingert. Maar alles blijkt een spiegel te zijn waardoor het hoofdpersonage, een psycholoog afkomstig van Aarde, de wereld bekijkt.

Hoe maak je daar muziek bij?
Bjarnason: Het klinkt misschien wat abstracter, maar in onze compositie zit wel hetzelfde gevoel van isolatie en vervreemding. Een soort nerveuze kalmte. We hebben al gemerkt dat de muziek die we geschreven hebben niet goed past bij andere muziek, omdat ze je vraagt om af te remmen. Het duurt ook even voor je je aangepast hebt aan het tragere tempo van het boek of van de film, alsof men er trager ademt dan in het leven dat men gewoon is.

Waarom denk je dat de films van Tarkovsky tot de verbeelding blijven spreken? Op haar jongste album draagt bijvoorbeeld ook Patti Smith een gedicht op dat gebaseerd is op 'Ivan's Child', een andere film van hem.
Bjarnason: Grote artiest inspireren nu eenmaal, en Tarkovsky was een hele grote. Hij wilde ook geen beelden maken die de formule van een bepaald genre volgen. Van Solaris wilde hij niet dat het een typische science fiction-film werd. Hij transcendeert een genre steeds naar iets dat groter is. Daarnaast kan je niet buiten het nostalgische gevoel dat zijn films nu uitademen. De manier waarop we ons vandaag bewegen, ook in de wetenschappen en de kunsten, is veel sneller. Films uit zijn tijd kunnen je als hedendaagse mens behoorlijk uit je lood slaan. Dat is niet alleen bij Tarkovsky het geval, maar ook bij Martin Scorcese. Onlangs zag ik Taxi Driver nog eens. Geweldig hoe die film je heel traag in zijn eigen wereld opslokt. De perceptie over hoeveel informatie je nodig had was toen verschillend. Nu is er minder ademruimte.

Achter de muzikanten op het podium worden beeldmanipulaties van Brian Eno en Nick Robertson vertoond. Hoe raakte Eno erbij betrokken?
Bjarnason: Hij was toevallig ook in Krakau voor een ander project, zag er de cinemahall en was meteen verkocht. Eno gebruikt frames uit de film, maar laat ze heel langzaam in elkaar overvloeien, zodat je haast niet door hebt dat de beelden veranderen, en sluit zo naadloos aan bij de trage basisfilosofie van het boek, de film en de muziek.

Kan je ons tot slot nog iets vertellen over een alweer spiksplinternieuw Sigur Rós-album, dat ondertussen klaar zou liggen en waaraan je hebt meegewerkt?
Bjarnason: Het komt waarschijnlijk begin volgend jaar uit, en het is heel verschillend van het zopas verschenen 'Valtari'. Het klinkt meer rock-'n-roll, al moet ik oppassen wat ik zeg, want de band heeft er nog hard aan gewerkt sinds ik het beluisterde.

4 X Electronic Arts @ Bozar

Olivia Block, Luis Recoder, Sandra Gibson

Het werk van muzikante Olivia Block en filmmakers Sandra Gibson en Luis Recoder was al te zien in Tate Modern, het Whitney Museum en op het Sundance Film Festival. Hun licht- en klanksculpturen zorgen voor een - letterlijk - trillende audiovisuele ervaring die de grens tussen waarneming en cinema doet vervagen. (donderdag 20/9)

Howse

De 22-jarige Nathaniel Oak verzoent op zijn meest recente album Lay Hollow rauwe geluiden uit de jungle (lees: het oerwoud) met frenetieke beats en meer contemplatieve soundscapes. Als chaoswizzard Howse deelt hij vervreemdende mokerslagen uit op het state-of-the-artlabel Tri Angle Records, dat ook het machtige Holy Other onderdak biedt. (vrijdag 21/9)

Maja Ratkje + HC Gilje

De Noorse stemkunstenares Maja Ratkje liet haar wereldvermaarde strottenhoofd garen in tal van disciplines: ze werkte samen met muzikanten uit de noise- en elektronicacène, dansers, theater- en filmmakers. Haar concert in het PSK vindt plaats midden in een lichtinstallatie van een landgenoot, de beeldend kunstenaar HC Gilje. (zaterdag 22/9)

Eyjafjallajokull - Joanie Lemercier

De Franse beeldend kunstenaar Joanie Lemercier, medestichter van het AntiVJ-label, maakte in het verleden al visuals voor Flying Lotus. Nu laat hij zich inspireren door de IJslandse vulkaan. Via subtiele lichteffecten onthult hij een fijn gerasterd landschap, waarop hij zijn obsessies voor meetkunde en minimalisme botviert en onze zintuigen in verwarring brengt. (doorlopend)

20 > 22/9, 19.00 (22/9: 16.00), €15/20 (3 day pass: €45)