Alina Szapocznikows eigenzinnige sculpturen in Wiels

Na een eerdere tentoonstelling over Evelyne Axell rakelt Wiels opnieuw een ietwat vergeten kunstenares op: Alina Szapocznikow. Hoewel Szapocznikow in haar geboorteland Polen een gevestigde naam was, kreeg ze maar postuum internationale erkenning. Wiels brengt het grootste overzicht van haar werk in het buitenland tot op heden.

Het leven van Alina Szapocznikow (1926-1973) leest als een roman. De kunstenares heeft de Holocaust overleefd, het communisme meegemaakt en is in 1963 naar Parijs verhuisd. Het is eigenlijk maar vrij recent dat ze 'hot' is in de internationale kunstwereld. De tentoonstelling "Sculpture Undone" illustreert hoe Szapocznikow op eigenzinnige wijze omging met het medium beeldhouwkunst. De tentoonstelling - samengesteld door Elena Filipovic en Joanna Mytkowska - reist na Wiels door naar verschillende Amerikaanse musea waaronder het MoMA in New York.

Wat was de grootste handicap voor Szapocznikows internationale doorbraak? Het feit dat ze een vrouw was of dat ze Pools was?
ELENA FILOPOVIC: "Eigenaardig genoeg denk ik dat het helemaal geen handicap was om een vrouwelijke kunstenares te zijn in het communistische Polen. Ze hadden toen namelijk een sterke traditie van vrouwen in de kunst. Szapocznikow kon vrij werken, had belangrijke commissies en solotentoonstellingen. Ze stond op gelijke voet met haar mannelijke collega's. Een vrouw zijn - en misschien zelfs nog meer, een Poolse vrouw zijn - in West-Europa was nog iets anders. We vergeten soms hoe fallocentrisch de kunstwereld in Europa en Amerika was tot vrij recent. Als Poolse kunstenares die in Parijs werkte in de late jaren 1960 had ze relatief weinig zichtbaarheid."

Kan ze dan beschouwd worden als feministische kunstenares?
FILOPOVIC: "Dat is een moeilijke vraag. Ze was geen militante maar ze is het voorbeeld van een vrijgevochten, intelligente en ambitieuze vrouw in een periode dat er niet zo veel vrouwen waren in de internationale kunstwereld. Ze had een ambivalente houding ten opzichte van het vrouwelijke lichaam dat ze zeer openhartig benaderde: humoristisch, kritisch, erotisch, politiek maar soms ook spottend. Zo geeft ze het lichaam ook weer op fragmentarische wijze of als object."

Wat maakt haar werk nu zo uniek?
FILOPOVIC: "Szapocznikow begon als klassiek beeldhouwster maar gaat geleidelijk aan meer experimenteren. Ze ontmantelde de traditionele taal van de beeldhouwkunst. Ze werkte op zeer speciale en atypische manier, en dat zowel op het gebied van materiaal als methodes en vormen. In de jaren '60 begon ze rechtstreeks afgietsels te maken van haar lichaam en midden jaren '60 verwerkte ze foto's in haar beeldhouwwerken, wat ongezien was. Bijzonder was ook dat ze beeldhouwwerken maakte die bestemd waren als gebruiksvoorwerpen: bureaulampen, kussens, asbakken,… Ze ging dus niet zoals in de Pop Art nadenken hoe ze de populaire cultuur kon voorstellen in haar beeldhouwwerken, maar transformeerde letterlijk 'hoge kunst' tot gebruiksvoorwerpen. Ook werkte ze met materialen die niet uit de kunstwereld kwamen maar uit de bouw. In sommige gevallen liet ze het materiaal de vorm bepalen. Ze gebruikte polyester hars en polyurethaan schuimen. Dat zijn substanties die kleven en druipen. Je kan ze dus niet helemaal controleren. Ik denk dat die onvoorspelbaarheid belangrijk was voor haar. Daardoor werd het kunstwerk een beetje zoals het leven."

Ze leek als persoon ook sterk aanwezig te zijn in haar oeuvre…
FILOPOVIC: "Ze maakte zeer persoonlijk werk. Ze gebruikte niet alleen afdrukken van haar eigen lichaam, maar verwerkte ook haar persoonlijk verhaal van ziekte, verlies en dood in haar oeuvre. Anderzijds weigerde ze het in interviews te hebben over de horror die ze meemaakte tijdens de Holocaust. Hoewel ze die zaken niet direct aankaart is de kwetsbaarheid van het lichaam belangrijk. Dat maakt haar werk zo speciaal maar tegelijk vreemd voor die tijd. Vergeet niet dat het toen de hoogdagen waren van conceptuele kunst en minimalisme. Alles moest er industrieel of ready made uitzien. Er is niets afgelikt of gestroomlijnd aan haar oeuvre, het is allemaal vormloos en zelfs een beetje bizar. Kortom, het is zeer menselijk."

openingsuren: woensdag > zondag van 11.00 > 18.00 uur
tickets: € 7