Anonieme kunst in huis Henry Van de Velde

In Maison Grégoire, een modernistische woning getekend door Henry Van de Velde, heeft een bijzondere tentoonstelling plaats. Tekeningen van 82 vooraanstaande en minder vooraanstaande kunstenaars worden getoond en verkocht tegen een schappelijke eenheidsprijs. Maar wel anoniem: de namen van de kunstenaars worden pas op de laatste dag bekendgemaakt.

A nonymously yours heet het project voor hedendaagse (Brusselse) kunst dat om verschillende redenen de aandacht trekt. Het werd speciaal opgezet voor L'Observatoire/Maison Grégoire, dat al vijftien jaar zowel als privéwoning als als hedendaags kunstcentrum fungeert.

Emmanuel Lambion van Bn Projects, de curator, ontvangt ons in de voormalige woning van de Ukkelse dokter Grégoire, vlak bij het Koninklijk Observatorium. Het huis ligt ook niet zo ver van Henry Van de Veldes eigen monumentale cottagewoning Bloemenwerf in de Vanderaeylaan, maar dateert van een veel latere (stijl)periode van de meester-vormgever. Van de Velde maakte het relatief kleine huisje voor de kinderloze dokter Grégoire en zijn vrouw in 1933. Als je de hal binnenkomt, zie je meteen alles: rechts de salon met daarachter de tuin; meteen links de trap naar de keuken beneden, en daarnaast de eetkamer met daarachter de voortuin; boven de balustrade van de trap de overloop naar de slaapkamers rechts en het deels overdekte terras links. Op de gelijkvloerse verdieping zijn eetkamer en salon ook nog eens met een ruime doorsteek met elkaar verbonden. De gebruikte kleuren zijn licht en als je in de achtertuin staat, kun je door de salon, de hal en de eetkamer de straat zien.

"Dit is een van de weinige woningen van Van de Velde die nog bewoond zijn," zegt curator Lambion. "Een andere is zijn Maison Wolfers in de Alphonse Renardstraat, waar de kunstverzamelaar Herman Daled woont. Dit huis heeft de huidige eigenaar Thomas Simon rechtstreeks gekocht van dokter Grégoire, die op dat moment naar een rusthuis vertrok, maar intussen overleden is."

Ondertussen is ook aan de renovatie van het sinds 1982 beschermde gebouw begonnen. De gevels zijn al aan de beurt geweest. Monumenten en Landschappen kijkt nu toe of bij het herschilderen van de binnenmuren de juiste pigmenten worden gebruikt. Over het algemeen is het huis nog in vrij goede staat.

Anoniem
Als u nu besluit de tentoonstelling te bezoeken, dan moet u het zeker ook voor de nieuwe kunstwerken doen. De tentoonstelling wil er ook op wijzen dat dit een van de oudste Brusselse centra voor hedendaagse kunst is die zonder structurele subsidies werken. Lambion: "In 1995 besloten de eigenaar en zijn partner van het huis een kunstcentrum te maken met een onafhankelijk programma. Philippe Terrier-Hermann heeft als eerste curator van L'Observatoire kunstenaars als Barbara Visser of Runa Islam voor hun eerste Belgische tentoonstelling naar hier gehaald. Sinds 2000 wordt er met gastcuratoren gewerkt. Ik heb hier sinds 2008 met Bn Projects een tiental tentoonstellingen gemaakt. Meestal waren dat solotentoonstellingen omwille van de sfeer. Dit is de eerste keer dat er zoveel werken zullen hangen. Een uitdaging voor deze kleine plek, waar sowieso de architectuur al heel aanwezig is. En toch is het huis heel flexibel."

De tentoonstelling zal uitsluitend bestaan uit tekeningen, een discipline die vaak onderbelicht blijft in het kunstbedrijf. Lambion: "Zowel in de conceptuele als in de meer concrete kunst blijft de tekening nochtans een cruciale etappe in de totstandkoming van een kunstwerk, het stadium van het creatieve proces waarin de intentie van de kunstenaar geconcentreerd zit."

De tentoonstelling loopt twee weekends en alle kunstwerken zijn ook te koop. Ze kosten allemaal 400 euro, wat in sommige gevallen een prijs is die onder de marktwaarde ligt. Alleen weet je niet zeker wiens werk je koopt, want de werken blijven tot het einde anoniem. Op de website staan de namen van de kunstenaars met de lettertjes door elkaar gehaspeld. In de catalogus en onder de werken komt alleen de beschrijving, maar niet de naam. "Op de laatste dag van de expo worden de namen bekendgemaakt en krijgen de mensen bij de catalogus een boekenwijzer met de namen. Dat is natuurlijk een spel, maar ook een manier om iedereen op hetzelfde niveau te plaatsen, zowel de bekende kunstenaars als de 'artistes émergents' ."

Klein Berlijn
In ieder geval gaat het om Brusselaars, kunstenaars die in Brussel werken, of die in het verleden al met Lambion hebben samengewerkt. Zo onderstreept ook Anonymously yours dat Brussel als kunststad sterk in de lift zit. Lambion kan die tendens bevestigen. "Brussel heeft al sinds het eind van de jaren 1980 een belangrijk statuut op het vlak van de podiumkunsten, maar de laatste drie, vier jaar is er een Europese buzz over Brussel als kunststad die een beetje de positie van Berlijn aan het overnemen is. Berlijn is nog altijd interessant, maar 'the bubble was too big.'

Veel kunstenaars die er met veel hoop naartoe trokken en interessante dingen deden, vielen teleurgesteld uit de boot. Brussel verwelkomt al jaren interessante kunstenaars, maar je kunt dat niet langer als een well kept secret omschrijven. De kunstscholen zijn toegankelijker dan bijvoorbeeld in Frankrijk, het leven is hier goedkoper, en commercieel ligt de stad strategischer, want centraler dan Berlijn. Persoonlijk vind ik ook dat in Brussel de confrontatie en het contrast van de kunst met de realiteit van de stad spannender is. In Berlijn is alles artistically correct . Je kunt er een maand rondlopen en alleen maar kunstenaars, critici en curatoren tegenkomen."

L'Observatoire / Maison Grégoire

Henry Van de Velde (Antwerpen, 1863 - Zürich, 1957) was een groot Belgisch kunstenaar. Hij begon als schilder en vertegenwoordigde met zijn pointillistische werken nog het neo-impressionisme. Van de Velde was ook lid van de vermaarde Brusselse kunstenaarsgroep Les XX.

Hij evolueerde al snel naar de decoratieve kunsten en de architectuur. Tijdens het laatste decennium van de negentiende eeuw hoorde hij nog onder de art nouveau en stond hij onder invloed van de Britse arts and crafts-beweging. Zijn zelfontworpen woonhuis Bloemenwerf in Ukkel uit 1895 is daar getuige van.

Rond de eeuwwisseling verhuisde Van de Velde naar Duitsland, waar hij mee aan de basis lag van het modernistische Bauhaus. Bij zijn terugkeer naar België creëerde hij modernistische parels als de Boekentoren in Gent, de Tweebronnen-bibliotheek in Leuven en het kleine Maison Grégoire nabij het Koninklijk Observatorium in Ukkel.

Kunstcentrum L'Observatoire is in 1995 ontstaan vanuit de bekommernis om Maison Grégoire voor het publiek toegankelijk te maken en het open te stellen voor jonge internationale artiesten.

--------------------------
Anonymously yours, van 9 tot en met 16 december in Maison Grégoire, Dieweg 292, 1180 Ukkel. Vrijdag van 18 tot 21 uur, zaterdag van 10 tot 17 uur, zondag van 11 tot 18 uur. Meer op www.anyours.be en www.maisongregoire.be