De fotograaf in Stanley Kubrick

"To make a film entirely by yourself, which initially I did, you may not have to know very much about anything else, but you must know about photography," weet Stanley Kubrick. De regisseur van 2001: A Space Odyssey (1968), A Clockwork Orange (1971), The Shining (1980) en Eyes Wide Shut (1999) is nog maar zestien wanneer hij zijn eerste foto voor 25 dollar verkoopt aan Look Magazine.

Op de foto: een krantenverkoper, zijn hoofd teneergeslagen, omringd door krantenkoppen die de dood van president Franklin Roosevelt aankondigen. Een man in de rouw maar niets is minder waar. Achteraf geeft hij toe dat hij de man heeft overgehaald om de pose aan te nemen. De toon is gezet: Kubrick wil verhalen vertellen en is niet beroerd om daarvoor de werkelijkheid een handje te helpen. Het beslissende moment van Cartier Bresson is aan hem niet besteed.

Walker Evans
De geniale filmmaker is op school geen hoogvlieger. Kubrick: "I think the big mistake in schools is trying to teach children anything, and by using fear as the basic motivation. Interest can produce learning on a scale compared to fear as a nuclear explosion to a firecracker." Op zijn dertiende verjaardag krijgt hij van vader Jacques een Graflex fotocamera. Hij dwaalt ermee door de straten van zijn geboortestad New York en waant zich Walker Evans.

In 1938 bezoekt de kleine Stan samen met zijn vader de tentoonstelling Walker Evans: American Photographs, in het Museum of Modern Art. Evans is bekend van zijn werk voor de Farm Security Administration. De opdracht is fotografisch een beeld te schetsen van een Amerika dat betere tijden tegemoet gaat maar Evans' portretten zijn een getuigenis van een collectieve tragedie. Hij fotografeert mensen frontaal. Ze staren in de lens, vragen geen medelijden maar hun blik verraadt schrijnende toestanden en een leven in extreme armoede. De beelden maken indruk.

In 1946 gaat Kubrick aan de slag bij Look. De omzwervingen in New York en het fotograferen voor de schoolkrant aan de Taft High School werpen hun vruchten af. Met zijn geoefend oog rijgt hij de fotoreportages aan elkaar. Kubrick laat zich inspireren door de sociale reportages van Walker Evans maar laat de zakelijkheid achterwege. Zijn documentaire benadering is ook schatplichtig aan het werk van Arthur Fellig, die onder de naam Weegee de donkere zijde van New Yokse straten vastlegt. Geen misdaad ontsnapt er aan het agressieve flitslicht van Weegee.

Nieuwe Amerika
Harde zwart-witbeelden ontwikkelt hij in de geïmproviseerde donkere kamer in zijn wagen om ze aan de dagbladen te slijten. De stad New York krijgt ook bij Kubrick een hoofdrol toebedeeld. Niet alleen in zijn foto's maar ook in zijn eerste langspeler Killer's kiss (1955) zien we de personages omringd door de onheilspellende grootstad.

De tentoonstelling opent met een fragment uit de film. Volgende halte: de fotoreportage Life and love on the New York Subway (1947). Dicht op de huid, mensen lezen een boek of krant, slapen, zoenen en laten zich schijnbaar gewillig fotograferen. Voor deze reeks verbergt Kubrick zijn fototoestel. Wat hij wil vastleggen mag niet verstoord worden.

Kubrick fotografeert een nieuw Amerika. Na de jaren van de Grote Depressie zijn mensen niet enkel angstig, onzeker, uitgeput en op de dool. Er zijn weer momenten van vreugde en samenhorigheid. Kubrick ontpopt zich tot een fotograaf met een uitstekend gevoel voor compositie, timing, licht en met een neus voor verhalen. Van een rondtrekkend circus, over een jazzclub tot studenten aan Columbia University. Van Mickey, een twaalfjarige schoenpoetser uit Brooklyn tot grootheden als acteur Montgomery Clift en bokser Walter Cartier en Rocky Graziano.

Voorafspiegeling
De reportage A day in the life of the boxing champion Walter (1949) is de voorafspiegeling van Kubricks nadien veelgeprezen werk als regisseur. Een jaar later volgt nog een reportage met Graziano in de hoofdrol. In 1951 waagt hij zich aan een zestien minuten durende documentaire. Day of the fight portretteert Walter Cartier met succes in bewegende beelden. Het ontslag bij Look volgt en in 1955 is er de eerste langspeelfilm Killer's Kiss waarover regisseur Josef von Sternberg laat optekenen: "Wanneer een regisseur sterft, wordt hij fotograaf. Killer's kiss bewijst dat wanneer een regisseur wordt geboren, de fotograaf niet altijd sterft." Wie hongert naar meer na het zien van deze zorgvuldig gecomponeerde tentoonstelling.

In mei en juni pakt Cinematek uit met Kubrick retrospectieve; Flagey programmeert in mei twee concerten met muziek uit de Kubrick-films.

Stanley Kubrick, Photographer
wanneer: tot 1 juli 2012 - dinsdag > zondag van 10.00 > 17.00 uur
tickets: 5 > 8 euro
waar: KMSKB, Regentschapsstraat 3, Brussel - 02-508.32.11 - info@fine-arts-museum.be