Expo Rik Wouters: gewoon kijken naar kleur

Het ontbrak het werk van Rik Wouters de voorbije jaren niet aan aandacht. Voegt de retrospectieve in de KMSK iets toe? Beter nog, ze keert terug naar de essentie: het kijken.

De overzichtstentoonstelling van het werk van Rik Wouters in Bozar dateert dan wel al van 2002, de honderdste verjaardag van de sterfdag van de kunstenaar in 2016 gaf recent nog aanleiding tot een hele reeks publicaties en thematentoonstellingen. Het is dus niet met een bijster origineel voorstel dat de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, na enkele mislukte tentoonstellingsprojecten, terug het grote publiek naar haar zalen wil lokken.

Maar dankzij de unieke samenwerking met de KMSK van Antwerpen en meer dan dertig andere publieke en private bruikleengevers kan deze retrospectieve wel een bijzonder uitgebreide staalkaart presenteren van het korte maar krachtige oeuvre van de hoofdzakelijk in Brussel wonende en werkende Mechelse modernist (1882-1916). En het geruststellende is dat de tentoonstellingscommissarissen daar geen thema of concept meer bij verzonnen hebben. Alles draait om de kijkervaring van Wouters’ van licht en kleur zinderende vormexperimenten.

Schilder en beeldhouwer ineen
Het tentoonstellingsparcours is eenvoudig intelligent opgebouwd. Alleen in de eerste grote ruimte is er plaats voor teksten en bijschriften bij de beelden. Deze beknopte geïllustreerde biografie zet de belangrijkste feiten even op een rijtje. Over Wouters’ opleiding en artistieke vriendschappen, zijn ontmoeting met Nel, zijn moeizame entree in de kunstwereld via galerist Georges Giroux, de trip naar Parijs in 1912 die hem artistiek volledig bevrijdde, en het ellendige einde van ballingschap, ziekte en dood in Nederland tijdens de eerste jaren van de Wereldoorlog.

(Lees verder onder de afbeelding.)

Daarna mag de bezoeker die weetjes weer loslaten en kijken naar de werken die grotendeels geordend zijn volgens de technieken waarmee Wouters werkte (olieverf, aquarel, chinese inkt, houtskool, potlood) en de manier waarop hij die technieken hanteerde. Aanvankelijk vult Wouters nog het doek en zet hij de verf wat dikker aan. Maar al snel begint hij veel dunner te schilderen, veel witruimte te laten en op een gewaagde (zij het nooit echt avant-garde) manier met het kleurenpalet om te gaan.

Tussen de doeken en tekeningen staan ook de beelden verspreid, want of hij nu met potlood, verfborstel of boetseermateriaal aan de slag was: Wouters was bij elke creatie eigenlijk tegelijk tekenaar, schilder en beeldhouwer. Lijnen, vlakken en kleurencombinaties geven zijn figuratie behalve dynamiek en diepte ook volume.

Experimenteerdrift
Wouters werkte constant en probeerde voortdurend iets anders. De onderwerpen - meestal Nel, een huiselijk stilleven, een landschap in Bosvoorde - doen er eigenlijk niet toe. Interessant is hoe je de felle kleuren eerst langzaam de doeken ziet binnendringen, tot ze op sommige taferelen beginnen te woekeren, om zich uiteindelijk bijna - maar nooit helemaal - los te maken van de materie die ze afbeelden.

Van de weeromstuit lijkt ook de witruimte die de schilder laat uiteindelijk te materialiseren. Wouters hoeft maar even met zijn borstel het motief van de gordijnen in zijn Bosvoordse interieur aan te raken om het hele gordijn te suggereren. Op Vrouw in het zwart de krant lezend is de krant een uitgespaarde witruimte temidden van trefzekere toetsen.

Explosie aan kleur
Een beetje thematische samenhang in de opstelling is er ook wel. Zo zijn de uitzichten over de tuinen en daken van de (momenteel door een bouwproject bedreigde) Bezemhoek gegroepeerd. Geestig is hoe het forse borstbeeld van Ensor geïnteresseerd de sculptuur Het zotte geweld monstert, dat omringt is door naakten.

De samenstellers beëindigen de tentoonstelling ook sereen en zonder al te veel drama met werken die het einde in zich dragen. Het zelfportret met de zwarte ooglap, De chrysanten en een portret van Nel met een doffe blik op oneindig ademen de sfeer van de rouwkamer waarin getreurd wordt om het abrupte einde van deze explosie aan kleur.

> Rik Wouters. Een retrospectieve. 10/03 > 02/07, (di>vr: 10.00>17.00, za&zo: 11.00>18.00), Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel