Katerina Gregos over de No Country for Young Men-expo

Een land gevangen in wanhoop, een continent in volle transitie en een internationaal gerenommeerde curator die de kracht van de kunst verbeeldt: No Country for young men heeft alles in zich om uit te groeien tot een invloedrijke tentoonstelling. Onder het curatorschap van Katerina Gregos leggen 32 kunstenaars en collectieven, én een sterk satellietproject, alternatieve verhalen, mogelijkheden en perspectieven bloot van een crisis die na elke politieke top abstracter aanvoelt.

Griekenland was het eerste onvrijwillige uithangbord van de Europese monetaire crisis. Dat was zeven jaar geleden, toen de term 'crisis' nog verwees naar een keerpunt, een kort moment dat de dringende vraag inhield naar uitzonderlijke interventie. Vandaag blijkt die crisis uniek noch kort te zijn. Er zijn zoveel crisissen als er families zijn, en wat begon als een economische en politieke crisis leidde tot een morele crisis, een identiteitscrisis, mijn crisis, uw crisis, zijn, haar en allemans crisis die op elkaar in botsen en gezamenlijk van een eindeloze heuvel afdenderen als een razende sneeuwlawine. De verhalen onder de vlokken dreigen verloren te gaan in de white noise. "Het is één aanhoudende crisis die iedereen die ik er ken treft," zegt Katerina Gregos, die tussen buitenlandse vluchten door de tijd nam om met ons te praten over haar tentoonstelling No country for young men en de rol die het project zou kunnen spelen in het culturele landschap van Europa.

In de acht jaar dat de Griekse Katerina Gregos in Brussel woont, was ze artistiek directeur van het centrum voor kunst en media Argos, en sinds vorig jaar van Art Brussels, en bouwde ze in de tussentijd een zorgvuldige en consistente reeks relevante projecten uit als curator, waaronder expo's als Speech matters op de 54e Biënnale van Venetië, Newtopia: the state of human rights in Mechelen, en The politics of play op de Göteborg International Biennial for Contemporary Art.

In een statement over The politics of play stelde Katerina Gregos de vraag hoe het inzicht in politieke vraagstukken getransformeerd zou kunnen worden door de artistieke verbeelding. In Bozar heeft ze drie generaties Griekse kunstenaars uitgenodigd om antwoorden aan te reiken op die vraag. Het resultaat is net zo divers in gebruikte media als in opzet, in onderwerp als in benadering. Zo creëert Lina Theodorou met Pawn shop: days of mistrust een op Monopoly geïnspireerd Grieks realitygame, toont Bill Balaskas zijn video Parthenon rising II, levert Alexandros Georgiou de foto Eros with new wings aan en presenteert Michalis Kallimopoulos zijn schilderij in acryl- en waterverf Investors in Winter... Aan de overkant van de straat, in het Atelier Bouwmeester, vindt een parallel project plaats van Depression Era, een collectief dat ruim dertig kunstenaars, curatoren en onderzoekers verzamelt in een experimentele collectieve vertelling.

Waar is het idee voor deze expo gekiemd?
Katerina Gregos: Toen ik er ongeveer een jaar geleden achter kwam dat Bozar een reeks evenementen zou organiseren naar aanleiding van het Griekse voorzitterschap van de Europese Unie. Het leek me onmogelijk om die focus op Griekenland aan te vatten zonder de huidige crisis in rekening te brengen die het land op zoveel manieren heeft getransformeerd.
De crisis is niet beperkt tot Griekenland, maar de vorm die ze daar aanneemt, is misschien wel het meest dramatisch en extreem. Zo extreem zelfs dat we nu getuige zijn van schrijnende toestanden die we sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer hebben gezien, in termen van materiële ontbering, de afname van de levenskwaliteit voor een groot deel van de bevolking, en in het bijzonder de middenklasse... De Griekse casus is misschien zo relevant dezer dagen, omdat hij ook een waarschuwing inhoudt: Griekenland is het slachtoffer geworden van extreme besparingsmaatregelen, die uiteindelijk niet het gewenste 'resultaat' hebben bereikt. Het leidt geen twijfel dat er iets moest veranderen en dat we als Grieken zelf aanzienlijk hebben bijgedragen aan de huidige impasse, maar wat er vandaag gebeurt, is in zoveel opzichten fundamenteel antihumanitair.

Hoe kan kunst ons vooruit helpen?
Gregos: Kunst op zich kan de wereld niet veranderen, maar ze kan wel de manier veranderen waarop we over de wereld denken, hoe we haar waarnemen en begrijpen. Dat is niet niks! Kunst kan onwrikbare meningen aan het wankelen brengen, horizonten verruimen, vooronderstellingen en algemene 'waarheden' uitdagen. Kunst haalt gemarginaliseerde verhalen naar de voorgrond en vestigt de aandacht op wat moet worden opgemerkt.
In die zin beschouw ik kunst ook als een soort bewustzijn van de maatschappij – hoewel dat niet noodzakelijk haar primaire doel is.
Tegelijkertijd weigert kunst de wereld te aanvaarden zoals ze is om ze te verbeelden zoals ze zou kunnen zijn. Zoals de Griekse filosoof Kostas Axelos het verwoordde: "Kunst is de ultieme creatieve, productieve kracht, omdat ze ons dwingt te zeggen, zien en horen wat zonder kunst niet zou worden gezegd, gezien of gehoord."

Was dat het doel van deze expo?
Gregos: Mijn doel is tentoonstellingen maken die politiek en sociaal relevant zijn, zonder daarbij de kunst en de kunstenaars uit het oog te verliezen. Ik sta bijzonder sceptisch tegenover kunst die een letterlijke (en dus simplistische) en vaak didactische representatie van de werkelijkheid aanreikt en zich vermomt als 'politieke kunst'; dat is kunst die de esthetische filter, de interpretatieve en transformatieve kracht mist die essentieel zijn als ze ons met andere ogen naar de dingen wil laten kijken.

Een bijdrage waar wetenschap, politiek en journalistiek niet noodzakelijk toe in staat zijn, maar die kunst wel kan leveren?
Gregos: Precies. Kunst gaat voorbij aan wat letterlijk kan worden begrepen. Schoonheid, poëzie, humor en performatieve actie zijn geldige strategieën van weerstand tegen het doemdenken en de zwaarmoedigheid, en staan je toe de crisis te verbeelden in haar complexiteit. Tegelijk kunnen ze er ook toe bijdragen de wereld anders te denken.

No Country for Young Men

data: 26/3 > 3/8, di, wo, vr > zo: 10 > 18.00 - do 10 > 21.00

waar: Bozar

--------

Depression Era

data: 26/3 > 3/8

waar: Atelier Bouwmeester, Ravensteingalerij 54-59, Brussel