Met negen miljard aan tafel

Op 11 november ging in Thurn & Taxis de al flink aangekondigde tentoonstelling Aan tafel open. Deze educatieve show vormt de ruggengraat van Brusselicious, het gastronomische thema van het jaar 2012. Een evenement dat ons aan het denken moet zetten.

E en educatieve tentoonstelling opzetten rond alleen maar gastronomie is in deze tijd niet meer denkbaar. Genieten van voedsel moet gekaderd en geduid worden binnen een ruimere context van voedselverdeling in heel de wereld, 'duurzaamheid' en eerlijke handel.

"Wat gebeurt er op ons bord? Hongersnood aan de ene kant, obesitas en slechte voedingsgewoonten aan de andere kant, prijsstijgingen en hongerrellen; tegelijkertijd is 'koken' een heel aantrekkelijk onderwerp op alle televisiezenders. Eten is geen banale handeling. Het legt verbanden bloot in onze samenleving, verraadt onze culturele achtergrond en vertelt onze geschiedenis. En hoe zal het zijn in 2050 - morgen - wanneer we met 9 miljard op Aarde zijn?" Zo luidt de samenvattende tekst voor deze tentoonstelling.

Langs een nauwe ingang bereikt de bezoeker een verlichte zaal. Daar wordt hij geconfronteerd met de snel groeiende wereldbevolking, met een Aarde die geschild wordt en een gedekte nabootsing van een eettafel die in de grond wegzakt. Een beeld van de doem die op ons afkomt wanneer we gewoon blijven eten. Op deze centrale zaal komen vier zalen en vier gangen uit.

Telen
Eerst komt het kweken van voedsel aan bod. We leren er de voornaamste gewassen kennen en de productiemethodes, we leren hoe water, grond, planten en dieren schaars en kostbaar goed zijn. In animaties en getuigenissen (zowel geluid als filmpjes) horen we de standpunten van onder meer Piet Vanthemsche van de Boerenbond en sterrenchef Frank Fol over de uitdagingen van de landbouw en veeteelt. Via een gang met reproducties van meesterwerken uit de schilderkunst over tafelen en drinken komen we terug bij de tikkende tijdbom op de centrale tafel.

Transformeren
Vandaar worden we de sector van de verwerking en distributie binnen geleid. Wat er allemaal in een broodje gaat, wat er aan polluenten en additieven in een bord zalm met sla gemeten wordt, ook zonder dat de fabrikant dat wil. De technologie wordt ons uitgelegd op educatieve panelen (met soms kleine lettertjes). Hier zien we ook een kleine collectie distributietoestellen uit heel de wereld, een winkel op een boot, een Afrikaanse slagersbakfiets. Hoeveel kilometer wordt er afgelegd om een potje Duitse bioyoghurt te maken? De weg die ons terugleidt, gaat over reclame.

Eten
In de derde zaal komt het inhoudelijke van ons eten op het bord. Hoe we moeten eten. Het maatschappelijke aspect van zich te voeden wordt belicht met de wel opmerkelijke vraag van de organisatoren: "Bestaat er een meer culturele handeling dan zich te voeden?" Over voedsel als status, ook. Een aparte hoek gaat over vertering (met film), over de voedsel­piramide, over gezonde voeding... Maar je kunt ook ruiken, kijken en luisteren naar voedsel.

Dromen
Dit is misschien de grootste eyeopener van de tentoonstelling. De tekortkomingen van de (bio)landbouw die in het verschiet ligt. De veranderende eetpatronen die we opgelegd zullen krijgen. We zien hoe kweekvlees wordt ontwikkeld dat nooit aan een dier heeft gezeten, hoe we in de stad en op onze daken eten zullen kweken, welke nieuwe soorten we als voedsel zullen gebruiken - meelwormen, sprinkhanen, ratten en muizen passeren de revue. We zoeken ons een weg door een labyrint van bouwstenen. Er is een grafische weergave van de pro's en contra's van genetisch gemanipuleerd voedsel. We zien in het rondgaan ook nog een historische collectie menukaarten en films over eten.

We verlaten de tentoonstelling via een vijfde blad aan dit klavertjevier: het cooking theatre, een plek voor een zittend publiek, waar uitleg of demonstraties gegeven kunnen worden. Een groot scherm zal de mogelijkheid bieden evenementen die er vroeger plaatsvonden, heruit te zenden. De aanpalende ruimte is een soort schrijn ter ere van de Belgische sterrengastronomie. Ernstige portretten van de bekende sterren uit de keuken hangen er rond een perfect gedekte tafel. Op zuilen worden recepten getoond. We verlaten de tentoonstelling via een shop.
Een algemene tentoonstelling maken over voeding, eten en tafelen, is een immense uitdaging. Er was dan ook een groot gevaar dat de show gerecupereerd zou worden door drukkingsgroepen, sponsors, politiek of commerciële leut. Al bij al is het een vrij evenwichtig geheel geworden, en het wetenschappelijke comité achter Aan tafel verdient daarvoor een pluim.

De aanpak is vrij schools en educatief. De 'fun' die tegenwoordig bij tentoonstellingen hoort, is een beetje verwarrend. Op het eerste gezicht is niet altijd duidelijk waar bepaalde opstellingen voor dienen of wat er bedoeld wordt. De installatiekunstwerken van Mike Meiré, Bertrand Gadenne, Fred Eerdekens en Pascal Bernier zijn cryptisch. Bij individueel of groepsbezoek (reserveren verplicht) is een gids daarom zeker aan te raden, om niet te verdwalen in de kleine lettertjes en symbolen. Er is zoveel materiaal aanwezig dat een grondig bezoek enkele uren kan duren, maar wij vrezen voor de leefbaarheid bij grote opkomst. Heel wat tentoongestelde objecten zien er broos uit en we kunnen alleen maar hopen dat ze zes maanden tentoonstelling overleven.

Deze tentoonstelling bezoeken is vooral panelen lezen en video's kijken. De uitgebreide teksten zijn drietalig (N/F/E) en vallen daarom vaak piepklein uit. Dat is spijtig. Er is ook zoveel denkmateriaal aanwezig dat een indigestie dreigt. Maar wie een overzicht wil krijgen van wat er allemaal rond onze tafel en keuken draait, krijgt met deze tentoonstelling een boeiend instrument mee. Er is een catalogus te koop, maar die konden wij bij ons bezoek nog niet inkijken.

Aan tafel, nog tot en met 3 juni in Thurn & Taxis, Havenlaan 86C. Maandag tot en met vrijdag van 9 tot 17 uur; weekend, vakanties en feestdagen van 10 tot 19 uur. Er zijn nocturnes mogelijk op woensdagen. De tentoonstelling verhuist daarna naar Libramont. Prijzen en algemene informatie op 02-549.60.49 of www.expo-aan-tafel.be