Ontdekking op de grenzen van het landelijke China

Het Huis van Culturen en Sociale Samenhang in Molenbeek pakt als socio-artistiek centrum om de twee maanden uit met een expositie van een lokale kunstenaar. Deze eindejaarsperiode is het de beurt aan Cao Xinwen (55), een Chinees-Molenbeekse fotograaf die anderhalf jaar lang de uitgestrekte grenzen van zijn vaderland aftastte.

K leurrijke speldenknopjes op een Chinese landkaart tonen de reisweg van Cao Xinwen. De Molenbeekse amateurfotograaf van Chinese afkomst vertrok in april 2011 naar China, om pas in september van het volgende jaar terug te keren. Op achttien maanden tijd legde hij ongeveer 20.000 kilometer af, op zoek naar China’s best verborgen minoriteitsgroepen.

Het overgrote deel van de Chinezen, zo’n 1,2 miljard, behoort tot de Han groep. Daarnaast telt China nog 55 (officiële) etnische minderheden. Het gaat om ongeveer 100 miljoen mensen die verspreid leven over het Chinese vasteland. Cao wist er 21 op te sporen en te fotograferen. De veertig tentoongestelde foto’s zijn een greep uit het enorme beeldenarsenaal dat hij tijdens zijn tocht verzamelde.

Cao Xinwen heeft een lange, persoonlijke relatie met beweging en beeld. Hij studeerde ballet aan het Instituut voor Schone Kunsten in Beijing, en danste tijdens de jaren 1980 en 1990 bij gerenommeerde balletgezelschappen. In 1989 vertrok hij, op persoonlijk verzoek van de beroemde choreograaf Maurice Béjart, naar Zwitserland, om vier jaar lang deel uit te maken van het gezelschap Béjart Ballet Lausanne. In 1996 verhuisde Cao naar het Brusselse Molenbeek, waar hij een eigen danscompagnie oprichtte. “Sinds ik ben vertrokken uit China heb ik enorm veel rondgezworven. Mijn leven wordt vooral gekenmerkt door een liefde voor spektakel, en de daarbij horende instabiliteit.”

Magie en mystiek
Cao’s expeditie staat symbool voor een nieuwe soort interesse in zijn vaderland. Als de kracht en snelheid van verandering ergens een hoogtepunt bereiken, dan is het wel in China. “Ik ben nu Belg, waardoor ik met andere ogen naar China kijk. Iemand die er zelf woont, zou zich nooit wagen aan de solitaire tocht die ik gemaakt heb.”

Cao vertrok vanuit zijn geboortebasis Tianjin, een havenstad zo’n 150 kilometer ten oosten van Beijing, en reisde van daaruit naar het zuiden, langs de grenzen van Guangdong, Guangxi en Yunnan. Nadien stak hij Sichuan door, om het noordelijke Inner-Mongolië te bereiken. Een bijna perfecte cirkel langs de Chinese rand. Zelf noemt hij zijn expeditie geen reis, maar een ontdekking. “Het was vaak moeilijk om tot het echte platteland door te dringen. En zonder risico was het ook zeker niet. Urenlang moest ik stappen, omdat er geen paden of andere transportmogelijkheden waren. Maar wat je onderweg tegenkomt, is magie van de bovenste plank.”

Cao heeft het over mythische volkeren, die op cultureel en geografisch vlak zo goed als afgesneden zijn van het binnenland. “Van vele minoriteiten had zelfs ik nog nooit gehoord, zoals de Wa of de Ji-nu. Het zijn volkeren die nauwelijks in aanraking komen met de buitenwereld, en een ongebreidelde culturele vrijheid bezitten.”

Zijn foto’s getuigen inderdaad van een legendarische wereld waar de tijd lijkt stil te staan. Cao is erin geslaagd gestolen momenten uit hun dagelijks leven op beeld vast te leggen: een vrouw aan het weefgetouw, een meisje dat zeepbellen blaast. De intieme, ongekunstelde portretfoto’s tonen de band tussen de fotograaf en de minderheden. “Het zijn mensen die doorgaans hun gezicht niet laten zien. Maar anders dan andere fotografen, die twee uur kiekjes komen nemen en dan weer naar huis gaan, ben ik erin geslaagd tijdelijk deel uit te maken van hun gemeenschap.”

Wat Cao hoofdzakelijk wilde bereiken was inzicht in en kennis over die delen en inwoners van zijn geboorteland die anders nooit aan bod komen. Hij tracht een schakel te zijn tussen het Westen en dit stukje onbekend China. “Wat ik vooral geleerd heb, is dat ook de etnische minderheden niet bestand zijn tegen de gekte van de moderniteit. Vele groepen, zoals de Mongolen bijvoorbeeld, hebben hun eeuwenoude tradities ingeruild voor een modern leven, met kleren van grote winkelketens en smartphones. Andere groepen zijn met uitsterven bedreigd. Met deze foto’s heb ik de originele sporen van deze volkeren voorgoed vastgelegd. Ze zijn in feite bewijsstukken van het leven van deze etnische groepen, net voor de verwoestende doordocht van de materiële revolutie.”

De tentoonstelling is nog te bezichtigen tot 17 januari 2014. Mommaertsstraat 4, Sint-JansMolenbeek. Gratis toegang.