Schilderen met polaroid, het zijproject van kunstenaar Cy Twombly

De Amerikaanse schilder Cy Twombly wordt vaak in één adem genoemd met de Amerikaanse kunstenaars Jasper Johns en Robert Rauschenberg. Bozar belicht een minder bekend aspect van zijn oeuvre. Meer dan honderd bewerkte polaroids brengen een hommage aan de afgelopen zomer overleden kunstenaar. heleen rodiers

Vandaag noemen we de Amerikaanse kunstenaar Cy Twombly (1928-2011) een monument. Een eer die hem pas laat te beurt is gevallen. Zijn schilderijen lijken kinderlijk eenvoudig: hij bekrast het canvas, voegt er hier en daar wat druppels verf en een potloodlijn aan toe om daarna het geheel op te smukken met woorden die verwijzen naar de klassieke oudheid of literaire voorbeelden als Rilke en Pound.

Criticasters weten aanvankelijk niet wat ze aanmoeten met deze kunstenaar. Hij wordt wat smalend 'de derde man' genoemd. Een schaduwfiguur naast zijn goede vrienden Jasper Johns en Robert Rauschenberg. Zij vinden in de jaren 1950 en '60 aansluiting bij het abstract expressionisme en de popart, en maken al snel furore.

Twombly lijkt in geen hokje te willen passen. Hij verkast naar Italië waar hij ver van pers en kritiek blijft schilderen en beeldhouwen. De kentering komt in de jaren 1980 wanneer een nieuwe generatie kunstenaars opstaat, zoals Jean-Michel Basquiat, die zich laat inspireren door die snelle, graffitiachtige kribbels van Twombly. Plots gaat het hem voor de wind. Eens verguisd maar nu bejubeld door kunstkenners wordt hij in de jaren 1990 een van de meest gezochte kunstenaars onder verzamelaars. Het is in die jaren dat Twombly de tijd rijp acht om met een ander project naar buiten te stappen: zijn fotografie.

Foto's maakte hij al vanaf de jaren 1950. Eerst in zwart-wit, daarna ontdekt hij de polaroid. Wat Twombly fotografeert is erg uiteenlopend: zijn atelier, penselen en schilderijen maar ook klassieke stillevens met tulpen, citroenblaadjes en engelentrompetten. Vaak zijn het intieme beelden van alledaagse objecten, zoals zijn pantoffels, maar we zien ook sfeervolle landschappen en tempels.

Fotokopieerapparaat
De polaroidbeelden op de tentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten zijn nog door de kunstenaar zelf geselecteerd. Voor een kunstenaar wiens werkproces zo belangrijk is, lijkt zijn fascinatie voor de instantfotografie van de polaroid vreemd. Maar Twombly laat de tijd binnensluipen in zijn fotografie. Hij bewerkt de vierkante foto's met een fotokopieerapparaat, vergroot ze en drukt ze daarna af met een procedé dat de foto's een wazige glans en grove korrel meegeeft. De foto's zijn zacht en etherisch: een momentopname die vervaagt en plaatsmaakt voor onscherpe beelden vol kleur en poëzie. Proces en textuur worden belangrijker dan het onderwerp op de foto.

De tentoonstelling toont niet alleen foto's maar ook een kleine selectie van Twombly's schilderijen. Het intieme portret Edwin Parker van de Britse kunstenares Tacita Dean krijgt eveneens een plek. Edwin Parker is de echte voornaam van de kunstenaar. Later neemt hij de naam 'Cy' aan naar zijn vader. Dean portretteert in 2011 de bejaarde en mediaschuwe Twombly. Niet aan de hand van interviews - hij gruwt van publiciteit -, ze filmt hem in zijn atelier. Hij lijkt zich niet bewust van de camera en we zien hem denken, zachtjes praten. De camera volgt hem wanneer hij zijn werk aanschouwt in de kleine studio in zijn geboortestad Lexington, Virginia waar hij een deel van het jaar verblijft of wanneer hij afspreekt met oude vrienden.

Dean deelt met Twombly een fascinatie voor tijd. Cy Twombly heeft zijn werk nooit willen uitleggen maar in een zeldzame verklaring stelt de kunstenaar dat het geen illustratie is. De ervaring is van tel. In zijn kunst staat het werkproces voorop, want de weg is het doel.

Cy Twombly. Photographs 1951-2010
wanneer: 1 februari > 29 april 2012 • dinsdag > zondag van 10 > 18.00 uur (donderdag > 21.00 uur),
tickets: €3,50 > 10
--------------------