Unieke kans om grafkapel Thurn und Taxis te bezoeken

Met Barok onthuld, een tentoonstelling met bijbehorend wandelparcours, wil de Stad Brussel de (barok)beeldhouwkunst in ere herstellen. De onlangs gerestaureerde kapel van de familie Thurn und Taxis is tijdens de expositie uitzonderlijk geopend. Een unieke kans.

'E en nieuwe blik op de beeldhouwkunst in Brussel en in België', dat is de ondertitel van de tentoonstelling. De beeldhouwkunst is volgens Francis Carrette, een van de drie curatoren van de tentoonstelling, lange tijd het ondergeschoven kindje van de kunstgeschiedenis geweest. Inzicht erin verwerven is daarom des te lastiger. "Er zijn ook te weinig tentoonstellingen en boeken aan gewijd. En toch heeft de liefhebber toegang tot een gratis museum van beelden dat bijna permanent geopend is (parken, kerken, gevels, DV) en waar de beelden bovendien zijn opgesteld op de plaatsen waarvoor ze werden ontworpen. Het enige wat de kunstliefhebber hoeft te doen, is de deur van onze kerken openduwen!"

Rubens in Brussel
Het parcours dat nu uitgetekend werd, is hiervan een treffende illustratie. Van de twaalf stopplaatsen zijn er niet minder dan acht kerken - die vandaag nog steeds als cultusplaats gebruikt worden. De barok is niet voor niets de kunst van de Contrareformatie, de kunst waarmee de katholieke kerk wou imponeren en verloren schapen wou terugwinnen.

Wie 'barok' zegt, denkt spontaan aan Pieter Paul Rubens, het genie van de barokke schilderkunst, die ook de architectuur en de beeldhouwkunst beïnvloedde. Volgens co-curator Denis Coekelberghs is het dankzij Rubens dat de barok hier te lande een geslaagde synthese is geworden tussen plaatselijke tradities en modellen uit Italië (en dus ook uit de oudheid).

Uitgerekend in Brussel werd in 1618 een van de eerste grote realisaties onder leiding van Pieter Paul Rubens opgetrokken, een kunstwerk waarbij schilderkunst, architectuur en beeldhouwkunst werden verenigd: het hoofdaltaar van de Onze-Lieve-Vrouw ter Kapellekerk. Om een schilderij dat bij hem besteld was, een 'Tenhemelopneming van Maria', volledig tot haar recht te laten komen, ontwierp Rubens ook het retabel. De beeldhouwer Hans van Mildert moest het ontwerp in steen en marmer omzetten.

Net als bij Van Mildert doen de namen Lucas Faydherbe, Hendrik Frans Verbrugghen, Bergé en Willem Kerricx de Oude hoogstens bij (kunst)historici een belletje rinkelen. Toch behoren ze tot de groten van de barok, niet van de schilderkunst, maar van de - miskende - baroksculptuur.
Aan Lucas Faydherbe hebben we een ander pronkstuk van de barokkunst in Brussel, de grafkapel van de familie Thurn und Taxis in de Onze-Lieve-Vrouw ter Zavelkerk, te danken. In de kapel vind je belangrijke beelden van verschillende kunstenaars, waaronder het meesterwerk van Mattheus van Beveren, het grafmonument van Lamoral von Thurn und Taxis. Thurn und Taxis was een adellijke familie die al in de dertiende eeuw koerierdiensten verzorgde tussen de Italiaanse stadstaten; hun terrein breidde zich later uit naar heel het Heilige Roomse Rijk en Spanje. Lamoral von Thurn und Taxis was hoofdpostmeester in Brussel.

Manneken Pis
Manneken Pis is vooral bekend (en gebanaliseerd) als toeristische attractie. Toch behoort de schepper, Hiëronymus Duquesnoy de Oude, tot de iconen van de barok. Het beeldje werd in 1619 besteld door het stadsbestuur, een jaar nadat Rubens aan zijn grote opdracht in de Kapellekerk begonnen was.

Het verwondert dat Manneken Pis, als schoolvoorbeeld van de maniëristische traditie van het einde van de zestiende eeuw, zelden vanuit kunsthistorisch perspectief wordt bekeken. Manneken Pis mag dan het bekendste voorbeeld zijn van profane barokke kunst in Brussel, ook in de Abdij van Ter Kameren zijn er zulke voorbeelden te vinden. En op de Grote Markt, waar in het stadhuis een heel educatieve tentoonstelling loopt.

De Gotische Zaal van het stadhuis laat een groot aantal voorbereidende studies zien voor marmeren of houten beeldhouwwerken van grote omvang. Grote foto's leggen het verband bloot tussen de maquettes in terracotta en de kunstwerken op ware grootte. Het valt op dat er tussen de maquettes grote verschillen zijn in afwerkingsgraad. De verklaring is eenvoudig: hoe vermogender de opdrachtgever, hoe fijner de maquette. Hiervan getuigen de gedetailleerde terracotta's, ontworpen voor de steenrijke familie Thurn und Taxis.

Ook tussen de ontwerptekeningen voor barokke kunstwerken zitten volgens de curatoren unieke stukken. Een groot aantal heeft een directe band met Brussel: zo zijn er een paar fraaie tekeningen van de Bijstandskerk.

Aan de tentoonstelling hebben niet alleen beheerders van openbare collecties deelgenomen, ook op privéverzamelaars werd een beroep gedaan. De privécollecties hebben de curatoren van de tentoonstelling verrast. Een mooie catalogus brengt de verhalen achter de kunstwerken. De belangstelling van privéverzamelaars voor de barok wijst er volgens de curatoren op dat er in de toekomst op nog meer ontdekkingen kan worden gehoopt.

---------------------
Tentoonstelling Barok onthuld - Nieuwe blik op de beeldhouwkunst in Brussel en in België, nog tot en met 25 september in het Stadhuis aan de Grote Markt.
Dagelijks van 10.30 tot 18 uur, gesloten op maandag.
Kaartjes kosten 6/4,50/2,50 euro.

Er zijn rondleidingen voor de tentoonstelling en voor het parcours. Meer op 02-279.64.44/43/68. Wie het parcours zelf wil afleggen, kan een brochure oppikken op de tentoonstelling. De tweetalige catalogus Barok onthuld telt 192 pagina's en kost 24,99 euro