Wiels brengt grote overzichtsexpo van Thomas Bayrle

De Duitse kunstenaar Thomas Bayrle is te gast bij Wiels. Met ruim 300 werken – voornamelijk collages en sculpturen – biedt ‘All-in-One’ een grootschalig overzicht op een veelzijdig oeuvre dat 50 jaar overspant. “De natuur, het dagelijkse en de machine zijn de mooiste dingen die bestaan.

Sinds de jaren zestig produceert Thomas Bayrle (Berlijn, 1937) voornamelijk collages, sculpturen en schilderijen, maar ook korte (animatie)films en tekst. Steeds laat hij zich inspireren door alledaagse, erg banale voorwerpen - net als de popartkunstenaars in de jaren zestig. Zo tonen zijn vroege zeefdrukken een haan, een bierglas, een tijger of een koe. Destijds al - we spreken vooraan in de jaren 1960 - spruitten zijn beelden voort uit het herhalen van steeds hetzelfde patroon, de hoogst herkenbare signatuur van Bayrle.

Zo is de afbeelding van het bierglas een zogeheten 'super-image' opgebouwd uit honderden soortgelijke tekeningen. Die seriële techniek verleent een diepte-effect. Precies door zijn vrolijk jongleren met optiek wordt Bayrle eveneens vaak in verband gebracht met de zogeheten op-art. Thomas Bayrle: "Ik genoot een opleiding als wever. Tot vandaag fascineert de structuur van verschillende stoffen me. Weven gaat terug naar de herhaling in mijn werk. Persoonlijk heb ik er ook altijd een metafoor in gezien voor de organisatie van straten en steden, voor de maatschappij in zijn geheel zelfs. Die structuur bezit ook een ritme, net zoals de machines in de fabrieken waar ik initieel werkte - plekken waar je enkel overleeft als je lichaam zich aanpast aan de dreun van de machine. In het samenvoegen van mens en machine ligt de basis van al mijn werk. De keuze voor dagelijkse onderwerpen vloeit ook voort uit een kritische houding ten opzichte van massaproductie. Daarnaast probeer ik de schoonheid van dagelijkse dingen op een humorvolle manier weer te geven."

Consumptiemaatschappij
Doorheen de loop van de jaren experimenteert Bayrle met nieuwe technieken. In de jaren 1980 maakt hij als eerste Duitser werk met behulp van de computer. Politiek toont hij zich ook niet onbewogen. Zo schildert hij portretten van Stalin, Willy Brandt of - recenter - Condoleezza Rice. In al zijn werken broedt onderhuids steeds het protest, een zweem van verzet tegen de gevestigde orde.

De zeefdrukken van alledaagse voorwerpen verwijzen bijvoorbeeld kritisch naar de wederopbouw van het naoorlogse Duitsland en naar de daarmee verbonden, destijds oprukkende consumptiemaatschappij. Bayrle: "Ik heb een groot rechtvaardigheidsgevoel dat helaas nooit samenvalt met het officiële beleid. Het verbaast me steeds hoe eenvoudig de machine die we maatschappij doopten georganiseerd is voor zulk een diversiteit van mensen. In mijn werk probeer ik eerlijk te zijn voor mezelf alsook op te komen voor de rechten van anderen. Dat maakt dat ik in mijn leven in contact ben gekomen met heel wat politieke groepen, van softe tot radicale bewegingen zoals RAF, de Maoïsten of de Leninisten.

Uiteindelijk komt het altijd tot hetzelfde punt: ik pas nergens bij. In het model van de kunstschool voelde ik me nog het meest op mijn plaats (Bayrle doceerde meer dan dertig jaar aan de academie in Frankfurt, red.). Met een twintigtal personen konden we daar iets beoefenen wat ik democratie op zijn best zou willen noemen: iedereen gaf en kreeg een evenredige in- en output."

Koning auto
Bij Wiels bieden drie verdiepingen een overzicht op Bayrles werken, een ensemble van maar liefst 300 stuks. Het tentoonstellingstraject verzet zich tegen de chronologie en kiest voor een thematische opstelling. Zo zijn de werken gegroepeerd rond thema's als politieke propaganda of de seksuele revolutie. De naam van de tentoonstelling 'All-in-One', een in de reclame en marketing vaak gebruikte term, stamt in feite af van een boeddhistisch gezegde.

Bayrle: "Ik wilde de tentoonstelling eerst 'Repetition' dopen, tot Wiels' directeur Dirk Snauwaert dit voorstelde. 'All-in-On' heeft iets machinaals, en verwijst ook naar de Chinese overtuiging dat ieder alles samen is en andersom - "we are all one". De Confusiaanse idee dat kleine delen een totaliteit op zich vormen maar tegelijkertijd onmisbaar zijn voor het grotere geheel, zit er ook in vervat."

De machine, met in het bijzonder de auto, vormt een wederkerend motief in Bayrles werk. Ook in Wiels is die ruimschoots vertegenwoordigd. Uiteraard zijn er 'super-images' van auto's te zien, maar ook ruimtelijke installaties van autostrade's en - het meest spectaculair op de tentoonstelling - kinetische sculpturen op basis van automotoren. Die recente werken waren reeds een blikvanger op 'dOCUMENTA (13)', 's werelds belangrijkste kunstmanifestatie waar hij eerder te gast was in 1964 ('dOCUMENTA 3') en in 1977 ('dOCUMENTA 6').

Bayrle: "De auto is een vulgaire, mooie stommiteit. Hij staat symbool voor seks en massaproductie, leidt tot oorlog omwille van de benzine, vernietigt onze wonderlijke natuur en planeet, geeft plezier, enzovoort. De auto is tegelijkertijd primitief en gesofistikeerd, schept en vernietigt. Al die metaforen lopen doorheen mijn werk. De motorsculpturen verwijzen ook naar Gotische architectuur en naar monniken. Op elkaar geplaatst hebben deze op zich erg mooie motoren immers wat van een kleine kathedraal. Wanneer ze draaien, maken ze het geluid van machines, al hoop ik dat de toeschouwer er zich ook de mantra van zingende monniken bij kan voorstellen."