70 films op mediterrane Cinemamed

Dromen van de Middellandse Zee? Of van een door de zon geblakerd Marokko? Of wil je meer inzicht krijgen in het lot van moslimvrouwen in de Balkan? Uitwijken naar het Festival du Cinéma Méditérraneen is een optie: net de sociale, politieke en culturele realiteit van de mediterrane landen staat centraal op Cinemamed.

Normaal vindt het festival om de twee jaar plaats maar voortaan ga je het evenement jaarlijks op de kalender terugvinden. Dat is geen slechte keuze aangezien landen als Egypte en Tunesië weer volop in de politieke belangstelling staan door de Arabische Lente.

De locomotief van het festival is de competitie met fictiefilms. Maar ook documentaires en kortfilms komen aan bod. Net zoals er ruimte is voor tentoonstellingen, debatten en concerten. En omdat België volgend jaar het vijftigjarig bestaan viert van de immigratieovereenkomsten met Marokko en Turkije blikt het festival ook vooruit. Dat gebeurt via een ronde tafel rond het thema ‘Cinéastes et comédiens issus de l’immigration: de l’ombre à la lumière?’ Deelnemers zijn Mourad Boucif, Brahim Chkiri, Kadija Leclere, Ismaïl Saïdi en Mourade Zeguendi. Wij polsten Mourad Boucif en Kadija Leclere. Boucif is bekend van Au-delà de Gibraltar en de documentaire La couleur du Sacrifice. Hij heeft net in Marokko zijn nieuwe film opgenomen, Les hommes argiles. Leclere draaide dit jaar haar langspeelfilmdebuut: Le sac de farine.

“De helft van de Vlamingen houdt niet van immigranten”, kopte De Morgen onlangs. Geschokt?

Kadijia Leclere: Het racisme neemt overal toe. Niemand houdt van niemand. Het heeft niets te maken met Vlaming zijn of niet. Opnieuw: het racisme neemt overal toe. Komt het door de crisis? De immigrant wordt altijd met de vinger gewezen. Maar we zijn allemaal immigranten, we zijn allemaal van ergens afkomstig. Kijk naar de geschiedenis. Het hangt er gewoon van af waar je stopt in de tijd.

Mourad Boucif: “De helft van de Vlamingen? Dat lijkt me overdreven. Of je de gemengde samenleving nu wil of niet, je kan er niet meer aan ontsnappen. Ik geloof niet in de schok van de culturen. Wat niet wil zeggen dat er geen belangrijke vragen schuilen achter het resultaat van die enquête waar de krant naar verwijst. Maar op zoek gaan naar de andere, dat is als een labo. Wij als kunstenaar hebben daar onze verantwoordelijkheid in.”

In de jaren tachtig had je in Frankrijk de opkomst van de ‘cinéma des beurs’, jonge cineasten van de tweede en derde generatie immigranten. Zij vonden het moeilijk om zich als volwaardig kunstenaar te vestigen. Hebben jullie hetzelfde gevoel?

Leclere: Het is voor elke artiest moeilijk. Een Aziaat zou net hetzelfde zeggen. Vanaf het moment dat je ergens in ballingschap leeft, is het moeilijk. Maar België is in het algemeen nogal genereus. De Franstalige minister van Cultuur is van Marokkaanse afkomst, onze eerste minister is van Italiaanse origine. Dat is ook belangrijk om te zeggen.

Boucif: De schema’s zijn niet veranderd. Er is een vorm van evolutie en er zijn dingen verworven. Maar de filmwereld blijft er een van clans waarin het moeilijk binnengeraken is. Zeker als je het kapitaal niet hebt. Het gevolg is dat je gemarginaliseerd wordt. Je maakt het jezelf als regisseur ook een stuk makkelijker als je de clichés wil omarmen. Doe je dat niet dan moet je bereid zijn om aan een kruistocht te beginnen. Het is niet voor niets dat ik acht jaar over de financiering van mijn nieuwe film heb gedaan.

Is het vandaag makkelijk voor een jonge filmmaker van vreemde origine om een film te maken dan vroeger?

Leclere: Er zijn in elk geval meer voorbeelden, al is er nog altijd een miskenning. Immigranten met artistieke ambities zoeken elkaar misschien ook sneller op voor raad en steun omdat het aan ‘de andere kant’ meer gesloten is. Maar dat heeft niets met racisme te maken. Zodra je het over immigratie hebt, neemt de discussie ook snel grote proporties aan. Mensen zijn op zoek naar wat hun bindt. Als je uit een minder gegoed milieu komt, iets wat voor de immigrant vaak het geval is, heb je ook niet de tijd om aan cultuur te denken. Je eerste zorg is overleven.

Boucif: Je kan niet zeggen dat de filmwereld sterk gedemocratiseerd is. Hij is toegankelijker geworden dankzij de nieuwe technologie. Ik reis veel door Noord-Afrika. Ik zie daar jonge gasten met goedkope camera’s en microfoons films maken. Soms zitten daar pareltjes tussen die je op festivals kan ontdekken. Maar de financieringsmechanismen en filmdistributie blijven een probleem. Er zijn nog altijd ‘onzichtbare’ culturele en economische barrières. De islamgemeenschap in Europa is heel belangrijk. Het gaat om 16 miljoen mensen. Maar wordt die gemeenschap vertegenwoordigd op het grote en het kleine scherm? De culturele verscheidenheid is een feit maar de institutionele mechanismen hebben de echte dimensie er van nog niet geïntegreerd.

Aanslagen als 9/11 hebben voor meer islamfobie gezorgd. De Arabische Lente schokt nog na. Tegelijk worden in het Midden-Oosten ook talrijke nieuwe filmproductieplatforms opgericht. Bent u optimist?

Leclere: Het is normaal dat mensen schrik hebben dat hun cultuur wordt afgepakt. Maar als immigrant sluit je je altijd in je eigen traditie op omdat je er nood aan hebt om terug te vallen op mensen die dezelfde culturele waarden of religie als jezelf hebben. En het extremisme, dat ook in de Arabische Lente de kop opsteekt, doet elke vreemdeling onrecht aan. Men zegt altijd dat men ons niet hoort. Het is de reden waarom ik het meterschap van het evenement 50 jaar immigratie aanvaard heb. Ik twijfelde eerst, maar in de media hoor je vaak de stem van de extremisten en niet die van de meer gematigde. Wat ons verdeelt zijn de economische problemen. We moeten bruggen bouwen en oplossingen vinden zodat iedereen in harmonie kan leven met respect voor de andere.

Boucif: Ik ben optimist maar er moet nog een hele weg afgelegd worden. De Arabische Lente is slechts een etappe. Iedereen had gehoopt dat het veel sneller zou. Sommige landen komen ook van ver, zeker op het gebied van de vrijheid van mening en pers. Europa reageert ook nog vaak hypocriet. Het zijn altijd de economische belangen die voorop staan. Toch zal het politiek moeten gebeuren. Door in te zetten op meer en beter onderwijs en kunstenaars de mogelijkheden en middelen te geven. Pas dan kan je creëren en streven naar een meer gelijke en correcte wereld.”

Programma
Om en bij de zeventig films staan er op het programma van Cinemamed. Voor wie niet weet te kiezen: enkele tips. In de competitie is Gare du Nord een aanrader. Hierin brengt de gereputeerde documentaire filmmaakster Claire Simon een portret, zwevend tussen fictie en documentaire, van het mythische Parijse station uit de titel. De hoofdrol wordt vertolkt door de altijd verbluffende Nicole Garcia.

In het Panoramaluik springt Die Welt er uit. In dit poëtisch-realistische debuut graaft de in Groningen wonende Pitstra naar zijn eigen Tunesische roots via een opmerkelijk vaderportret. Tegelijk brengt de film ook een mooi beeld van het leven in Tunesië na de Jasmijnrevolutie.

Jews of Egypt is een van de publiekstrekkers in de documentaire sectie. Regisseur Amir Ramsis zoomt in dit historische document in op een heel gevoelig onderwerp: dat van de Joodse diaspora in Egypte.

En voor wie nieuwsgierig is naar opkomend filmtalent in Brussel is de carte blanche aan het festival System D. een buitenkansje. Dit programma bundelt een achttal kortfilms waarin jongeren kijken naar de stad die ze dagelijks doorkruisen. Om het met de titel van een van de vertoonde films te zeggen: Caméra Quartier.

Festival du Cinéma Méditérraneen

Data: 5 > 12/12. Cultuurcentrum Botanique

www.cinemamed.be