'The artist'-regisseur komt met pastiche op halfgod Jean-Luc Godard

Met Le redoutable, een luchtige pastiche op Jean-Luc Godard, jaagt The artist-regisseur Michel Hazanavicius een deel van de Franse filmkritiek in de gordijnen. “Het deed deugd om Godard van zijn sokkel te halen.”

Vijftig jaar geleden beleefde ook Jean-Luc Godard een summer of love. Het boegbeeld van de nouvelle vague trouwde met Anne Wiazemsky, het meisje dat meedoet in La Chinoise, zijn rode film over vijf jongeren die proberen te leven zoals Grote Roerganger Mao Zedong het voorschrijft. Het huwelijk houdt niet lang stand. Godard radicaliseert, net als de personages in zijn film.

De cinefiele speelsheid van zijn films ruimt plaats voor politiek. Als polemist is hij veel minder geliefd. Michel Hazanavicius beschrijft dat woelige kantelmoment op luchtige wijze in Le redoutable. Dat hij vorm en stijl afkijkt van Godard, is geen verrassing. Hazanavicius heeft zich bekwaamd in pastiches en won drie Oscars met The artist, een ode aan de stille film.

Waarom schets je de periode waarin Jean-Luc Godard radicaliseerde? Hij zou er beter uit gekomen zijn als je had verteld over de jaren van heerlijke films als À bout de souffle, Le mépris of Pierrot le fou.
MICHEL HAZANAVICIUS: Wat versta je onder beter? Hij zou wellicht iets sympathieker overgekomen zijn. Maar ik geloof nooit dat het zijn levensdoel was om sympathiek over te komen of geliefd te zijn. Integendeel. Hij houdt van oppositie, van ingaan tegen de regels. De periode die Le redoutable bestrijkt, illustreert dat goed.

La Chinoise is een keerpunt in Godards carrière. Vanaf dan is het een stuk moeilijker om van zijn ingewikkelde, polemiserende films te houden.
HAZANAVICIUS: Klopt. Hoe kan een cineast die zo’n verleidelijke, vernieuwende, aantrekkelijke films heeft gemaakt, ineens overgaan op films die, zoals jij het zegt, zoveel moeilijker zijn om van te houden. Dat vraagstuk boeit me. Wat deed hem overhellen? De Godard in de film is een man in crisis. In elk compartiment van zijn leven: politiek, artistiek, amoureus, vriendschappelijk. In naam van de revolutie en de verandering is hij bereid tot zelfdestructie en dat keert zich tégen hem.

Hij is het slachtoffer van zichzelf. Hij doet me denken aan de schorpioen die de kikker tijdens het oversteken van het meer doodsteekt, ondanks de belofte om niet te steken. Godard kan het ook niet laten om te steken. Hij misprijst bijna zijn films. Voor Anne Wiazemsky was het proces verwoestend. Je trouwt met iemand en in de maanden daarop vermoordt die persoon de persoon die hij was. Een drama.

De belangrijkste erfenis van de nouvelle vague is niet zozeer de stilistische vernieuwing, maar de grote vrijheid die de regisseurs voor zichzelf opeisten. Gaf Godard een deel van die vrijheid op door het politieke voorrang te geven?
HAZANAVICIUS: Le redoutable eindigt met de vaststelling dat Godard de politiek voorrang gegeven heeft op de cinema. Veel filmliefhebbers voelen dat aan als verraad.

Godard was degene die het best de vrijheid, het lef en de onbezorgdheid van de nouvelle vague symboliseerde. Het heeft iets triests en tragisch dat hij die vrijheid kanaliseert in politieke dogma’s. Dat is toch een van de theses van de film. Je hoeft het daar niet mee eens te zijn.

In de film wordt over À bout de souffle 2 gegrapt? Word je ook niet de oren van de kop gezaagd om The artist 2 te draaien?
HAZANAVICIUS: In The artist 2 gelooft niemand écht. Ik word steeds weer gevraagd of er een derde OSS-film komt. Het verschil met Godard is dat ik erg blij ben met die vraag. Ik ben hypergelukkig dat ik films heb gemaakt die populair zijn. Ik zie daar niets negatiefs in. Godard maakte het zot, mij doet het plezier.

Geen bonje gekregen met het deel van de Franse filmkritiek dat Godard verafgoodt? Of is die tijd voorbij?
HAZANAVICIUS: Ik heb Le redoutable in alle onschuld gedraaid. Ik heb me het hoofd niet gebroken over eventuele malcontente reacties. Ik val Godard ook niet aan. Hij heeft een uitzonderlijke houdbaarheidsdatum en een uitzonderlijke carrière. Zijn aanzien en het succes bij de jeugd van vandaag zullen hem worst wezen. Je mag hem niet vergelijken met een Michael Bay of Quentin Tarantino. Godard vraag je niet om Spider-Man te draaien. Hij hoort thuis in de categorie van hedendaagse kunstenaars. Hij creëert al zoekend een oeuvre.

Godard is nog altijd een icoon. Hij heeft het statuut van een commandeur die je volgens een deel van de filmkritiek alleen maar mag verafgoden. Ik ben het daar niet mee eens. Het kan geen kwaad om Godard van zijn sokkel te halen en er weer een mens van te maken. Dat deed zelfs deugd. Toch zijn sommige reacties op de film zeer agressief.

Laat je er je slaap voor?
HAZANAVICIUS: Bepaalde critici zien Godard nog steeds als een halfgod. Ze trekken het bestaansrecht van mijn film in twijfel. Ze weigeren om de discussie met mij aan te gaan en verwerpen de film zonder te beargumenteren waarom. Dat is een dogmatische houding die ik niet begrijp.

Maar ik lust de polemiek wel. Enkele jaren gelden was er een film over Nicolas Sarkozy. Hij was president en stelde zich kandidaat voor een nieuwe termijn. Die film kon politiek propaganda voor of tegen Sarkozy zijn en de presidentsverkiezingen beïnvloeden. Niemand viel daarover. Maar een film maken over wat een 86-jarige filmregisseur vijftig jaar geleden uitstak, ho maar! Dat is bespottelijk maar ook verheugend. Het toont aan hoe belangrijk Frankrijk cultuur vindt.

Bewijs je Godard niet juist een dienst door er een mens te van maken?
HAZANAVICIUS: Ik vind van wel. Om de eenvoudige reden dat vermenselijking empathie mogelijk maakt.

Je doet Godard geen plezier door hem te musealiseren, door er de Picasso van de filmkunst van te maken. Dat creëert een afstand. Zo maak je er een glaciale persoon van. Terwijl zijn films uit de jaren 1960 grappig, verleidelijk, inventief, levendig en onbeschaamd zijn.

Ik vind À bout de souffle en Pierrot le fou zelfs vermakelijk.
HAZANAVICIUS: Dat is ook zo. Maar gebruik dat woord niet in het bijzijn van zijn acolieten of je krijgt ervan langs.

> Le Redoutable. FR, dir.: Michel Hazanavicius, act.: Louis Garrel, Bérénice Bejo