Berberian Sound Studio: Psychologische geluidsthriller

‘Ik ben naar film gaan luisteren’. Dat hoor je niet vaak. We zeggen dat we naar een film zijn gaan kijken. Peter Strickland deelt de visie van David Lynch dat geluid minstens zo belangrijk is als beeld. De Britse regisseur demonstreert dat in het buitengewone Berberian Sound Studio.

Wie niet bang is van een belevenis (noch van Lynch) mag het eigenaardige Berberian Sound Studio niet missen. Toby Jones speelt de rol van zijn leven: een benauwde Engelsman die zijn realiteitszin verliest door in een Italiaanse studio voor een afgrijselijke regisseur aan het geluid te werken van een horrorfilm. Berberian Sound Studio draait in Flagey. Regisseur Peter Strickland stelde de film voor op het voorbije Offscreen festival.

Ik mag hopen dat u die nare regisseur niet gemodelleerd heeft naar grootmeesters van de Italiaanse genrefilms als Dario Argento, Lucio Fulci of Mario Bava?
Peter Strickland: Helemaal niet! Santini is geen echte regisseur, meer een rijke playboy die liever een modeshow bijwoont dan op een set te staan. De grote giallo-regisseurs excuseren zich niet voor hun werk.

Santini daarentegen beweert dat zijn ordinaire horror over de condition humaine gaat.
Strickland: Klopt! (lacht). Ik sta versteld hoeveel regisseurs zo'n dingen durven zeggen. Ik noem geen namen maar je kent ze vast ook wel: regisseurs die extreem geweld in mainstreamfilms verantwoorden met de these dat ze willen laten zien hoe realistisch het is. Ten eerste, geloof jij hen? Ten tweede, realistisch of niet, ze zoeken de sensatie op.

Berberian Sound Studio argumenteert dat je geen geweld kan tonen zonder dat het sensationeel is. Zelfs niet als je zo ernstig en hoogstaand bent als Michael Haneke. Een filmregisseur heeft immers nooi volledige controle. Het publiek gebruikt onze beelden, consumeert het geweld. Ik herinner me een acteur die een zeer gewelddadige film verdedigde en zei dat het maar een reeks beelden waren. Onzin! Dat is de kracht van beelden ontkennen. Ik pleit niet voor het verbieden van beelden, ik pleit voor erkenning van de macht van beelden.

Op welke leeftijd achterhaalde u dat geluid een grote impact heeft op onze ervaring van film?
Strickland: Op mijn zestiende. Daarvoor waren me wel al bepaalde geluidseffecten opgevallen: voor ruimteschepen en explosies en zo. Maar dat bleef illustrerend geluid. Eraserhead maakte me duidelijk dat geluid zoveel meer kan zijn: een expressiemiddel waarmee je een sfeer kunt determineren, een wereld kunt oproepen. Belangstelling had ik vooral voor geluiden die de mens doorgaans negeert: radiatoren, air conditioning, verkeer. Geluid dat pas opvalt wanneer het niet meer is. In de muziek raakt ik gefascineerd door groepen die inventief met lawaai waren en 'fouten' durfden integeren in hun nummers zoals My Bloody Valentine of Jesus and the Mary Chain. Vandaag is feedback aanvaard, dat was vroeger wel anders.

De vloer van de geluidsstudio in Berberian Sound Studio raakt bezaaid met verpletterde meloenen, mishandelde tomaten en gefolterde kroppen sla. Gaat het er vandaag nog steeds zo artisanaal aan toe?
Strickland: Zelfs in dit digitale tijdperk gebeurt dat nog! Vreemd hé. Via computer kan je alle mogelijke geluiden vinden (kopen) maar een menselijke hand blijft nodig om op een snelle manier het geluid het ritme mee te geven dat bij het beeld past. Veel geluidseffecten komen tegenwoordig uit de computer, wij deden alles uiteraard live met uitzondering van enkele, echt groteske geluiden. Een nadeel van digitale geluidsarchieven is dat je nauwelijks nog experimenteert. Al zoekend naar het gewenst geluid, stoot je soms op de strafste dingen.