Broken: 'Niemand is zomaar opeens een klootzak’

Broken is de eerste film van Rufus Norris, een Britse theater- en operaregisseur met naam. Om een donker verhaal over geweld, gemis, ouderschap en verlies van onschuld boven het Brits sociaal-realisme te verheffen, kon hij rekenen op mooi volk als Tim Roth, Cillian Murphy en Damon Albarn (voor de muziek).

Op de wereldpremière in Cannes - Broken trok in mei vorig jaar de Semaine de la Critique op gang - kon Tim Roth niet zwijgen over zijn jonge tegenspeelster. Eloise Laurence verbluft als de elf-jarige Skunk die opgroeit in een gewelddadige samenleving. Het jong meisje ziet hoe de brute buurman de achterlijke, fel bemoederde buurjongen verrot slaat, verkeerdelijk denkend dat hij een van zijn venijnige dochters bepoteld heeft.

Het slachtoffer komt het zinloos geweld niet te boven. Ook op school ervaart Skunk dat het leven keihard kan zijn. Ze is verliefd op haar leraar (Cillian Murphy) die zijn relatie met haar nanny niet ernstig genoeg neemt. Op vader (Tim Roth) kan ze bouwen, maar de alleenstaande, hard werkende vader heeft ook maar twee handen. Een gesprek met regisseur Rufus Norris en Cillian Murphy.

Redelijk wat filmjournalisten situeren Broken in de Britse traditie van het sociaal realisme. Ik heb de neiging om hen daar niet in te volgen. Hoe staat u daar zelf tegenover?
Rufus Norris: Broken lijkt niet op een film Ken Loach. Dramatisch gaan we veel verder. De wereld die wij tonen, is lichtjes aangedikt. De jongens op de scooter, het kind dat aan body popping doet: het zijn kleine toetsen die voor een extra zorgen. De muziek van Damon Albarn kreeg een grote rol. Bij elkaar opgeteld had ik een vrij ruim palet ter beschikking. Dat is ook nodig om het einde aanvaardbaar te maken. In de laatste tien minuten verandert onze filmwereld radicaal. Dat is niet zonder gevaar. Dat is limbodansen en je publiek vragen om te volgen.

Hoeveel ruimte liet u voor improvisatie?
Norris: Alles is zorgvuldig gescenariseerd maar vervolgens laat ik de teugels losser om aan geloofwaardigheid te winnen. Het mocht wat ruwer zijn dan voorzien. De acteurs kregen een beetje meer vrijheid zodat ze zich het personage kunnen eigen maken. Eventueel door lichtjes te overacteren. Ik maak ook gretig gebruiken van momenten: van dingen die je niet plande maar die tijdens de opnames gebeuren en om of de andere reden wel werken.

Broken is een bewerking van het gelijknamig boek van Daniel Clay. Waar was het u om te doen?
Norris: Het is een verhaal over het verlies van onschuld en ouderschap. Ik vereenzelvig me met Skunk. Ik herken me in haar optimisme en uncool, licht afwijkende naïviteit. Tegelijkertijd ben ik als ouder volop bezig van alles verkeerd te doen zoals veel personages in de film.

Er is het Verenigd Koninkrijk nogal wat te doen om de 'jeugd van tegenwoordig' en 'hangjongeren'. Het valt me op dat we de kern op een armlengte houden: opvoedkundig maken we grote fouten. Onlangs waren er rellen. Ik woon in het westen van Londen. Ealing is geen kansarme buurt en toch gingen duizenden jongeren het centrum vernielen. Eentje werd gedood. Sorry hoor, maar dat was géén jongerenopstand. De meesten waren uit op gratis sportschoenen.

Maar ook wij, ouders, maatschappij, dragen een verantwoordelijkheid. Wij hebben toegestaan dat een paar dure sportschoenen iets is om naar te streven. Ik zou onze politieke leiders, onze cultuur graag meer verantwoordelijkheid zien opnemen. Waarom sluiten we jeugdhuizen én zijn we tegelijkertijd kwaad op jongeren die op straat rondhangen?

Wat is de grootste fout die ouders begaan?
Norris: Natuurlijk moeten kinderen de nodige bewegingsruimte krijgen. Experimenteren hoort bij opgroeien. Maar je moet als ouder richtlijnen meegeven en de grenzen aangeven. En er moeten gevolgen zijn voor wie zich daar niet aan houdt.

Was u niet bang dat Broken somber, miserabel en gewelddadig zou overkomen?
Norris: Films die zeer donker en gewelddadig zijn, kan ik soms aan en soms niet. Een voorwaarde is dat de personages menselijk zijn. Buurman Oswald is erg gewelddadig en antisociaal. Ontmoet zo iemand en je vindt het meteen een grote klootzak. Maar niemand is zomaar opeens een klootzak. Oswalds gedrag heeft een grond. Hij zou zijn dochters niet nog liever kunnen zien. In een veelzeggend shot zie je hem strijken. Deze alleenstaande man gaat niet avond na avond met de vrienden op café, hij doet de strijk. Dat is zijn realiteit. Jammer genoeg stelt hij geen grenzen waardoor zijn dochters misbruik van hem maken.

Omgekeerd is Archie (Tim Roth) geen Atticus Finch (de bevlogen, nobele advocaat uit de klassieker To Kill a Mockingbird, red.). Bij de hedendaagse bioscoopbezoeker moet je niet meer afkomen met een type als Atticus Finch. Vroeger hadden helden een duidelijke plaats in een verhaal, vandaag verwachten we mensen te zien. En mensen zijn complex.

Zowel Tim Roth als Cillian Murphy spelen veel zachtere personages dan we van hen gewend zijn.
Norris: Zelfs als Tim Roth, een wonderlijk acteur, een autoriteitsfiguur speelt, geef hij ze een gevaarlijk kantje. Zijn personages hebben ze niet alle vijf op een rijtje of hebben last van een vorm van agressie. Dat ik hem vroeg om daar tegen in te gaan, was een van de redenen waarom hij toehapte. Hij greep de kans om eens wat anders te spelen. Idem voor Cillian Murphy. Hij ziet er zo buitengewoon goed uit dat hem maar zelden gevraagd wordt om een gewone jongen te spelen. Iemand die donderjaagt en het leven niet ernstig neemt maar door de gebeurtenissen ingehaald wordt.

Cillian Murphy, fijn om u na Inception en The Dark Knight weer te zien in een bescheiden Britse film. Hoe past Broken in je carrièreplanning?
Cillian Murphy: Ik heb geen carrièreplanning. Misschien is het anders als je meer succes en meer macht hebt dan ik maar ik moet geduldig uitkijken naar goede scenario's en interessante rollen. Werk is er genoeg maar ik wil mezelf toch een beetje uitdagen. En ik val niet graag in herhaling.
Ik ben zeer trots op Broken. Het was een plezier om met Tim Roth samen te werken. Hij was al een held lang voor ik aan acteren toe kwam. De vertolking van Eloise Laurence is buitengewoon. Ken Loach ooit zei ooit dat hij Kes nooit had kunnen maken zonder de jongen die Billy speelt. Wel, zonder Eloise zou Broken nooit gewerkt hebben.

U speelt een onderwijzer. Hebt u hem naar vroegere leerkrachten gemodelleerd?
Murphy: Ik ken de stress van het leraar zijn. Mijn beide ouders waren leerkrachten. Mijn grootvader was schooldirecteur en al mijn tantes en nonkels stonden voor de klas. Ik herinner me ook een briljante leraar Engels die me introduceerde in literatuur, film en theater. Ik weet hoe je een onderwijzer kwaad krijgt. Ik kon zo vervelend doen en naar aandacht hengelen dat ze me buiten smeten. Het was verdikke tijd dat ik eens een leraar speelde.
Leraars hebben het niet gemakkelijk. Laat je hand te lang op de schouder van een leerling liggen en ze smijten je buiten. Men is paranoïde geworden. Mijn personage moet fysiek ingrijpen wanneer Skunk door een leerlinge in elkaar geslagen wordt. Dat hem dat zijn baan kan kosten, vind ik een akelige idee.

Wat was er van u geworden als acteren geen optie was?
Murphy: Eigenlijk ben ik nooit acteur willen worden. Ik wou een muzikant zijn maar had er het talent niet voor. Per abuis ben ik gaan acteren. Vandaag prijs ik mezelf gelukkig dat ik mijn brood kan verdienen met iets dat ik doodgraag doe en dat me in contact brengt met tientallen razend interessante mensen. Ik hoor acteurs niet graag klagen. Je wordt betaald om iets te doen dat je graag doet en men legt je nog in de watten ook.