Het Festival Cinéma Méditerranéen focust op de Italiaanse cinema en opent met Piranhas, een grimmige maffiafilm over snotneuzen die in een mum van tijd carrière maken. Regisseur Claudio Giovannesi bijt van zich af. “Wat moeten jongeren als er geen werk is? In sommige wijken is misdaad de enige carrièreoptie.”
Piranhas
Wie is Claudio Giovannesi?
• Werd in 1978 geboren in Rome
• Regisseerde zijn eerste film La casa sulle nuvole (The house on the clouds) in 2008 en stelde hem voor op het Brussels Film Festival
• Maakte na zijn debuut twee films (Alì Blue Eyes en Fiore) die allebei succes oogstten
• Baseerde zijn vierde film, Piranhas, op een boek van de beroemde auteur Roberto Saviano, met wie hij ook het scenario schreef
• Won met Piranhas de Zilveren Beer voor het beste scenario op het 69e filmfestival van Berlijn
Claudio Giovannesi weet waarom Piranhas aan dertig landen is verkocht, vrijdag het Festival Cinéma Méditerranéen mag openen en woensdag een Belgische bioscooprelease krijgt. Daar weigert hij flauw over te doen. “De grote belangstelling is te danken aan de prijs die we op het Festival van Berlijn wonen (de Zilveren Beer voor beste scenario, nr), de bekendheid van schrijver Roberto Saviano en de populariteit van maffiafilms. De maffiafilm is een Italiaans exportproduct zoals Ferrari of Martini.” Belangrijker vindt hij het vervolg. “Wordt mijn film begrepen? Zet hij de mensen aan het denken?” Piranhas is allesbehalve een clichéfilm over de georganiseerde misdaad in Italië. Aan de basis ligt het boek La paranza dei bambini (De kinderen in de sleepnetten) van Roberto Saviano. De camorra, de Napolitaanse maffia, wil deze befaamde journalist-schrijver-scenarist vermoorden omwille van zijn spraakmakende boek Gomorra en de gelijknamige film en tv-serie.
Je regisseerde enkele afleveringen van de tv-serie Gomorra, maar die informatie zet op het verkeerde been. Piranhas is een heel ander beestje.
Claudio Giovannesi: Roberto Saviano heeft mij aangesproken om La paranza dei bambini te verfilmen. Ik stelde als voorwaarde dat ik de interne gevoelswereld van het hoofdpersonage Nicola naar voren mocht schuiven. Samenwerken met de schrijver van het boek dat je verfilmt, is niet altijd gemakkelijk. Gelukkig is Saviano een intelligente man die beseft dat een film grondig verschilt van een roman. Hij was het volmondig met me eens. We hebben ook meteen tegen elkaar gezegd dat we zo ver mogelijk van de tv-serie Gomorra zouden wegblijven. Gomorra schrijft zich duidelijk in het misdaadgenre in en zoomt vooral in op de machtsverhoudingen.
Piranhas
Terwijl Piranhas dichter bij de werkelijkheid wil aansluiten?
Giovannesi: Boek en film zijn gebaseerd op waargebeurde feiten van vier jaar geleden. Een jeugdbende slaagde er toen in om de macht te grijpen in een Napolitaanse wijk. Een reconstructie van de nieuwsfeiten is het wel niet geworden. Het is een coming-of-ageverhaal dat aansluit bij een thema dat me na aan het hart ligt: het verlies van onschuld. Die jongeren kijken naar oorlog alsof het een spel is. Normaal gezien leer je tijdens je jeugdjaren het goede van het kwade te onderscheiden. Maar dat is problematisch in sommige buurten met een verwrongen waardesysteem.
Het ene moment zijn het spelende kinderen, het volgende moordenaars. Ze lijken totaal niet te beseffen dat hun daden en keuzes gevolgen hebben voor de rest van hun leven.
Giovannesi: Si. Ze zijn er zich niet van bewust hoe snel ze de misdaad in worden gezogen. Dat kan alleen maar omdat ze niet nadenken over de gevolgen van hun acties. Ze verkeren in de waan dat ze via het kwade het goede doen. Ze denken dat ze er goed aan doen door met brutaal geweld de misdaadclans te verjagen. Ze beseffen niet dat er geen weg terug is en dat ze hun jeugd opgeven. Hun grote kracht is hun vriendschap, hun getal en de afwezigheid van angst voor de dood of de gevangenis. Hoe ouder je wordt, hoe meer je de dood vreest.
Wat is de grootste valkuil voor een film over de georganiseerde misdaad: het gangsterbestaan romantiseren, of moraliseren?
Giovannesi: Dat zijn allebei grote valkuilen. Geweld kan er zeer spectaculair en opwindend uitzien in de bioscoop. In werkelijkheid is er veel minder aan. Een moord gebeurt in een vingerknip. Ik wil de feiten tonen, niet de glamour. Het geweld in mijn film is zo onspectaculair als maar zijn kan. Het zou oneerlijk zijn om de aanvankelijke euforie niet te tonen. Het zou ook verkeerd zijn om de ondergang niet te tonen. Dat vind ik niet moraliserend. Het is gewoon de waarheid. Een happy end zou hypocriet geweest zijn.
Ik ben geen rechter, ik ben een verteller. Mij gaat het om wat er in het hoofd van zo'n jonge moordenaar omgaat. Waarom doet hij het? Hoe gaat hij ermee om? Het is nogal wat om ervoor te kiezen om het leven van een andere mens te beëindigen. Wat doet dat met je ziel?
Trailes Piranhas
Het is dubbel. De glamour is wel een van de redenen waarom de jongeren zwichten voor een misdaadcarrière.
Giovannesi: Nicola heeft een visie, maar zijn vrienden zien vooral de kans om zich scooters, mooie kleren, hippe schoenen en dure uurwerken aan te schaffen. Dingen die al hun leeftijdsgenoten ook willen. Dat is de realiteit van de doorgedreven consumptiemaatschappij. In tegenstelling tot hun leeftijdsgenoten is de misdaad voor die jongens de enige kans om aan zulke spullen te raken. Jobs zijn een zeldzaamheid in hun omgeving. Vraag een jongen in Napels waarom hij in hemelsnaam een misdaadcarrière zou overwegen en het antwoord zal snel komen: voor het geld en voor het respect.
De documentaire Diego Maradona omschrijft Napels als “de stad waar zelfs de duivel bodyguards nodig zou hebben.”
Giovannesi: Toen we in Berlijn in de prijzen vielen, reageerde de burgemeester van Napels ontstemd. “Waarom zo'n lelijk verhaal over zo'n mooie stad?” Het deed me terugdenken aan Giulio Andreotti. Toen hij in de jaren 1950 minster van cultuur was, verweet hij Roberto Rossellini – durf niet te schrijven dat ik me met hem vergelijk! – de vuile was buiten te hangen. Het neorealisme heeft de Italiaanse cinema groot gemaakt in de wereld. Maar in plaats van de neorealistische films te prijzen, sprak Andreotti over een schande.
Die documentaire over Maradona heb ik nog niet gezien. Het is waar dat Napels een verschrikkelijk harde en gewelddadige stad is. Maar het kan ook een heel hartelijke stad zijn. Piranhas is géén film over Napels. Napels is maar het decor. Het zou net zo goed over bepaalde wijken in Brussel, Rome of Parijs kunnen gaan. Het is een universeel gegeven: daar waar de instellingen het laten afweten en de werkloosheid piekt, gedijt de georganiseerde misdaad.
Piranhas
Is jobcreatie volgens jou de beste misdaadbestrijding?
Giovannesi: Uiteraard. Alle problemen komen voort uit het gebrek aan werkgelegenheid en cultuur. Daar hamer ik op. Jobcreatie is samen met onderwijs en cultuur de beste misdaadbestrijding. Cultuur leert je het onderscheid te maken tussen goed en fout, respect op te brengen voor het leven en brengt je eerlijkheid en een gemeenschapsgevoel bij. Om het met een boutade van Roberto Saviano te zeggen: de levensverwachting van die jongens is een middeleeuwse twintig jaar. Veel jongens stoppen op hun dertiende met school omdat ze op een of andere manier geld moeten verdienen. Meestal gaat het daarna van kwaad naar erger. Laat ik een voorbeeld uit de praktijk geven. In een bar verdien je 60 tot 70 euro per week. Je verdient 200 euro in één dag als je 'voor het systeem' werkt. Wat doe je als vijftienjarige jongen als je beide ouders werkloos zijn? De georganiseerde misdaad is het enige alternatief. Het is aan de overheid en de families om die jongeren alternatieven te bieden.
Weet je wat ook veel zou helpen? Drugs legaliseren. Je kortwiekt de misdaadeconomie als je drugs legaliseert.
Wordt de misdaad ook effectief via cultuur, onderwijs en jobcreatie bestreden in Italië?
Giovannesi: Helaas. Het is momenteel bon ton om populistische praat te verkopen; men roept om meer repressie in plaats van naar oplossingen te zoeken. Matteo Salvini (de radicaal-rechtse politicus die tot voor kort vicepremier was, nr) bazuint rond dat migranten de oorzaak van onze problemen zijn. Zij stelen zogezegd de jobs. Dat is uiteraard een verzinsel. Het echte probleem is een tekort aan jobs. De migranten zijn de zondebok. Er is nog geen concreet plan, maar ik zou graag een kostuumfilm maken over de Italiaanse migratie in de twintigste eeuw. Op dit moment haten veel Italianen migranten, maar dat betekent dat ze zichzelf haten. In de vorige eeuw waren Italianen zelf migranten. Zijn we soms vergeten wie we zijn?
PIRANHAS
IT, dir.: Claudio Giovannesi, act.: Francesco Di Napoli, Ar Tem, Viviana Aprea
Release: 4/12
Avant-première: 29/11,20.30 & 21.00
Lees meer over: Film, Piranhas, Claudio Giovannesi, cinemamed
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.