Film: In darkness

Zien mijn acteurs er uitgemergeld genoeg uit? Hoe ver durf ik gaan in het entertainen van de kijker? Welke esthetiek is gepast? Hoe vermijd je een obscene, ondoordachte trivialisering van de Holocaust? De bedoeling mag nog zo nobel zijn, wie aan een fictiefilm begint over de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog botst tegen een muur van praktische en ethische vraagstukken aan.

Mij zou dat tegenhouden, de Poolse Agnieszka Holland laat zich niet van de wijs brengen. Net als Steven Spielberg in Schindler's List vertelt ze niet het verhaal van de zes miljoen doden maar het op ware feiten gebaseerd verhaal van een handvol overlevenden en hun redder. In Lvov (toen Polen, nu Oekraïne) ontsnappen een tiental joden van diverse komaf via de stadsriolen aan de gruwelijke finale ontruiming van het ghetto. Maanden lang overleven ze in het donker, tussen de ratten, in de stank. Voor voedsel en alle andere levensnoodzakelijke dingen zijn ze aangewezen op een antisemitische rioolwerker en kruimeldief Leopold Socha (geweldig vertolkt door ene Robert Wieckiewicz).

In het begin is hij uitsluitend op hun geld uit. Geconfronteerd met de onmenselijkheden van de nazi's en hun collaborateurs én 'zijn joden' steeds beter kennend, ziet hij echter in dat het zijn morele plicht is om te helpen. Holland maakt er geen grote held van. Van niemand trouwens. Opvallend vaak zet ze in de verf dat de ondergedoken joden geen lieverdjes zijn maar mensen met gebreken die onder zware spanning staan. Wat dat betreft is ze iets genuanceerder dan Spielberg. Al is dat nog geen reden om hard van stapel te lopen.

Het anti-heroïsche In darkness komt niet in de buurt van Schindler's List. Diepgang hebben de personages niet. Over de praktische kant van de overlevingsstrijd wordt licht heen gegaan. De lange speelduur wordt niet helemaal verantwoord. De vorm is bestudeerd. In darkness is niet slecht maar voor een dermate gevoelig en belangrijk onderwerp is alleen het beste goed genoeg.