King of Devil's Island: Heropvoedingsgesticht of hel?

King of Devil’s Island is een mooi gefilmd, aangrijpend en grimmig gevangenisdrama. Regisseur Marius Holst zoog het, helaas, niet uit zijn duim. Begin twintigste eeuw stuurde Noorwegen kinderen voor kleine vergrijpen naar een inrichting op het eiland Bastøy. Hen ‘omvormen tot goede christenen’ liep in 1915 zo fout dat de kinderen in opstand kwamen en het eiland overnamen. Tot het leger aankwam. Lopen de rillingen u al over de rug?

Het idee was om jongeren op een afgezonderd eiland herop te voeden voor ze helemaal op het verkeerde pad terechtkwamen. In de praktijk werden kinderen tussen acht en achttien jaar dagelijks afgebeuld, vernederd en misbruikt. Met het sterke King of Devil's Island belicht Marius Holt een donkere en weinig bekende bladzijde uit de geschiedenis van Noorwegen. Op het filmfestival van Gent stond de Noor uw favoriete Brusselse weekblad te woord.

Waren de feiten in Noorwegen bekend?
Marius Holst: Totaal niet bij jongeren. Mijn generatie en die daarvoor wist vaag dat er louche dingen op Bastøy gebeurd waren. Maar dat kon evengoed een urban legend zijn. Weinigen kenden de feiten. Nochtans werd het eiland tot in 1953 gebruikt. Onder een andere naam bleef de inrichting tot 1970 bestaan. Mijn voornaamste bron was een man die er in de jaren 1930 en '40 nog had vastgezeten. Zijn getuigenis over het dagelijkse leven en het misbruik inspireerde me tot sleutelbeelden. Ik vertrek voor elke film van sleutelbeelden met een plaats, een personage, een bepaalde sfeer.

Wat sprak u persoonlijk aan?
Holst: Ik was getroffen door het onrecht én de immense gevoelens van droefenis. Hoe moet een achtjarige zich gevoeld hebben toen hij op dat eiland aankwam? Verstoten door de maatschappij. Totaal geïsoleerd van alles en iedereen die hij kent. Hoe meer ik over Bastøy te weten kwam, hoe afgrijselijker ik het vond. De kinderopstand is vreemd genoeg geen bekende gebeurtenis. Het was nochtans een van de twee keren in de geschiedenis van Noorwegen dat het leger werd ingezet tégen burgers. Was die geschiedenis te schokkend en groot om door te vertellen? We weten niet wat die opstand ontketend heeft. Maar we kennen wel de omstandigheden waarin de kinderen moesten overleven. Systematische lijfstraffen, hard labeur zoals in werkkampen en verschillende vormen van misbruik.

Welke jongens kwamen op Bastøy terecht?
Holst: Er ging niet eens een veroordeling aan vooraf. Het volstond dat de staat vond dat hij beter geplaatst was dan de ouders om de kinderen op te voeden. Bijna alle jongeren kwam uit de lagere sociale klassen. Van sommigen was het enige vergrijp dat ze gespijbeld hadden. Ik ken iemand die zes jaar heeft vastgezeten omdat hij twee worsten gestolen had. Sommigen hadden alleen maar de pech dat hun moeder er alleen voor stond of hun ouders bekend stonden als zatlappen.

Wie gaat in de film het zwaarst in de fout? De sadistische huisbewaarder die niet terugdeinst voor fysiek en seksueel misbruik of de gouverneur die laat begaan?
Holst: Goeie vraag. In wie schuilt het echte kwaad? In de ongeschoolde en misschien zelf misbruikte huisbewaarder die zich aan de kinderen vergrijpt? Of in de gouverneur die beslist de andere kant op te kijken? Hij heeft het systeem niet gecreëerd maar hij houdt het in stand en neemt zijn verantwoordelijkheid niet. Hij verdoezelt de problemen. Dat doet denken aan de bisschoppen die schuldige priesters verstoppen in kloosters. Misbruik verdwijnt niet door de andere kant op te kijken.

zalen: Vendôme