Krzysztof Kieslowski’s Kunst

De Poolse regisseur Krzysztof Kieslowski (1941-1996) reageerde kribbig als er naar de betekenis van zijn films werd gepolst. Terecht. Dat is als een sterrenchef vragen om de maaltijd voor te kauwen. Flagey stopt u mes en vork toe en serveert nog eens Kieslowski’s 'La double vie de Véronique' en het kleurendrieluik 'Trois couleurs: Bleu, Blanc, Rouge'.

Proberen te begrijpen wat je ziet en voelt, is een geneugte bij Kieslowski. Toch als je aanvaardt dat het mysterie nooit helemaal verdwijnt. Tien willekeurige opmerkingen die misschien op weg helpen. En misschien ook niet.

1. De jaren 1990 zijn voorbij. Kennis van de Dekalog maakt geen indruk meer op je vrienden. De aandacht van een vrouw win je niet meer met door over de raakvlakken tussen Bleu, Blanc en Rouge te zwetsen.
   
2. Loont het dan wel nog de moeite om u straks in Flagey bloot te stellen aan La double vie de Véronique en de beroemde kleurentrilogie van Kieslowski? Als je van film houdt wel. Als je durft nadenken over een leven wel. Als je van Juliette Binoche en Irène Jacob houdt wel.
   
3. 3. Trois couleurs verwijst naar de kleuren van de Franse vlag en de idealen van de Franse Revolutie. Bleu staat voor Vrijheid, Blanc voor Gelijkheid en Rouge voor Broederlijkheid. Maar het concept zet je meteen al op een dwaalspoor. Vrijheid, Gelijkheid en Broederlijkheid zijn thema's die tegen het licht gehouden worden, maar over Frankrijk heeft Kieslowski nauwelijks iets te vertellen. Hij wond er geen doekjes om dat dat Franse sausje vooral een tegemoetkoming was naar de Franse financiers.
   
4. Veel blijft onuitgesproken bij Kieslowski. Dat kan ook moeilijk anders. Meestal begrijpen de personages zelf niets van wat ze voelen of willen.
   
5. Zo weinig expressief als de personages zijn, zo verschrikkelijk expressief en krachtig is de muziek van Zbigniew Preisner.
   
6. Men zegt dat je vrijheid moet veroveren. Het omgekeerde kan ook. In Bleu overleeft Juliette Binoche een auto-ongeval in tegenstelling tot haar jonge dochter en echtgenoot. Die echtgenoot blijkt ze niet goed gekend te hebben. Zijn maîtresse is zwanger. Binoche verlaat haar huis, verzaakt aan bezit. Weg van alles wat ze kent, vervreemdt ze en zakt nog dieper weg in stil verdriet en bittere eenzaamheid. Binoche botst op vrijheid door alles te verliezen wat haar dierbaar is.
   
7. Bij Kieslowski denk je aan verheven en hartverscheurend drama, maar Blanc is een satire. Een gedateerde satire. Gelukkig niet in de zin dat de film met de tijd aan kracht heeft ingeboet. Blanc is gedateerd omdat het over een Polen en een Europa gaat die de voorbije twintig jaar ingrijpend geëvolueerd zijn.
   
8. Toeval heeft een beroerde reputatie bij filmliefhebbers omdat het zo vaak gebruikt wordt om losse eindjes aan elkaar te knopen. Bij Kieslowski is toeval of willekeur de grote sparringpartner. Degradeert het ons tot zwalpende schepen? Hoe nemen we vrede met de grote rol die het speelt in onze levens?
   
9. De kleurentrilogie is bijzonder stijlvol gefilmd. Het gaat om meer dan een mooie verpakking. De vorm is een voorwaarde om in de juiste sfeer te komen en vatbaar te zijn voor subtiliteiten. Juliette Binoche past daar, misschien nog een tikje beter dan Irène Jacob, haar spel meesterlijk aan aan. Achter de kleinste aarzeling, de geringste verandering in de ogen kan een wereld van betekenis schuilen. De hypersensitieve kijker is de koning te rijk.
   
10. Het is niet nodig om bang te zijn dat Trois couleurs vervaald is. Ik heb genoten van de vernieuwde kennismaking. Maar dwepen is er niet meer bij. Een kritische bedenking ter afsluiting: de Franse films van Kieslowski missen het woeste, de toeschouwer verscheurende karakter van Pools werk als A short film about killing en A short film about love.

Focus on Poland: Krzysztof Kieslowski
wanneer: 11 > 29 december 2011
-----------------