The lunchbox: liefde in een broodtrommel

Bezwaren de donkere dagen u? Een uitstekend alternatief voor overwinteren op de Canarische eilanden en voor al dan niet legale pepmiddelen is een bezoek aan een bioscoop waar ze The lunchbox draaien. Regisseur Ritesh Batra over zijn Indiase crowd-pleaser. “Verhalen vinden jou. En als jij niet thuis geeft, vinden ze wel iemand anders.”

Raden in welke zaal The lunchbox speelt, kan niet moeilijk zijn. Die waar de mensen naar buiten wandelen met een brede glimlach en het water in de mond. In dit lichtvoetige en charmante liefdesverhaal wil een vrouw een huwelijksdip overwinnen door extra zorg te besteden aan de lunchtrommel die ze dagelijks laat leveren. Door een ‘wonder’ belanden haar maaltijden niet bij haar echtgenoot maar bij een niet meer zo jonge verzekeraar, vertolkt door de bekende Indiase acteur Irrfan Khan (Slumdog millionaire, Life of Pi). De weduwnaar geniet van het lekkers en schrijft een lief briefje terug. De passie laait op. Regisseur Ritesh Batra stelde tijdens Film Fest Gent zijn wereldwijd warm onthaalde film voor.

U studeerde film in New York en bent het prototype van een wereldburger. Waarom situeert u uw eerste film in Mumbai?
Ritesh Batra: Daar kom ik vandaan. Ik zou graag overal films maken. Ik heb kortfilms in Caïro en Tel Aviv gedraaid. Verhalen vinden jou. En als jij niet thuis geeft, vinden ze wel iemand anders. Ik vermoed dat The lunchbox ook een manier was om met de nostalgie om te gaan die onvermijdelijk is als je zo lang van huis bent. Het hoofdpersonage is nostalgisch.

De grote kracht van The lunchbox schuilt in zijn eenvoud. Gaan te veel debutanten het te ver zoeken?
Batra: Ik dank je voor het compliment. Veel mensen prijzen de eenvoud. Die komt voort uit het feit dat ik volledig focus op de twee personages en hun traject. Dat ik me door niets anders mocht laten afleiden, was bijna een mantra. Twee eenzame zielen nemen hun leven door. Hoe zijn ze op dit punt beland? Via de lunchbox hebben ze contact met elkaar en ontstaat er een bijzondere band tussen hen. Ik wist wat ik wou vertellen en ik ging ervan uit dat het verhaal universeel zou zijn door heel lokaal en specifiek te zijn. De films waar ik van hou zijn namelijk zo: denk aan Abbas Kiarostami, Louis Malle of Wong Kar-wai. Volgens mij win je het vertrouwen van het publiek door respect te tonen voor de plaats en het milieu dat je filmt.

Is je werkende echtgenote een lunchbox laten leveren een courante praktijk in Mumbai?
Batra: Uiteraard. Het systeem is 125 jaar oud. De 300.000 dagelijkse leveringen worden gedaan door een 5.000-tal mensen die allemaal afkomstig zijn uit dezelfde gemeenschap net buiten Mumbai. Ik spreek liever over het mirakel van de lunchbox dan over een verkeerde bestelling. Want die mannen, dabbawala’s (Hindi voor ‘hij die de doos draagt’, nr), maken geen vergissing. Ik geloof dat er maar één lunchbox op zes miljoen niet arriveert. Hun codeersysteem met nummers en kleuren is bijzonder accuraat. Ze letten ook goed op, want een fout maken is niet alleen je werkgever in de steek laten, maar je volledige gemeenschap. Toch vrees ik dat het systeem mettertijd zal verdwijnen. De Indiase samenleving verandert. Er zijn steeds meer eetgelegenheden.

Het is ook een film waar je ondanks enige tristesse warm en vrolijk van wordt.
Batra: Ik wou een film die tegelijk droevig en grappig is. Het verhaal is af en toe zwaar – eenzaamheid is geen lachertje – dus vroeg ik de acteurs om vooral niet te zwaar te zijn. Irrfan Khan heeft, los van de voice-over, maar een zin of vier dialoog en speelt een eenzame, oude man. Maar het is zo’n geweldig acteur dat hij zelfs zo’n personage licht kan spelen.

Het komt vaker voor in grote steden, maar het blijft vreemd: eenzaam zijn terwijl je omringd wordt door miljoenen mensen. Hebt u daar ervaring mee?
Batra: Tot nog toe heb ik uitsluitend in grote steden gewoond: Mumbai, New York, Caïro, Mexico City. Ik heb jammer genoeg nog nooit op het platteland gewoond. Mijn moeder komt uit een kleine stad in India, mijn vrouw komt uit een klein dorp in Mexico. Véél mensen voelen zich eenzaam in de grote steden.

Communiceren via boterhammendozen, hoe komt u erbij? Wat is er mis met mobiele telefonie, e-mail, Twitter, Facebook en al die andere communicatiemiddelen?
Batra: Handgeschreven brieven zijn veel expressiever dan een e-mail. Hoe de brief geschreven is, zegt vaak iets over de toestand van de schrijver. Was hij blij, gehaast, droevig, weloverwogen? De ontvanger zit meer in het hoofd van de schrijver. De uitdaging was natuurlijk om dat visueel interessant te maken. Het is ten slotte film.

Ik heb werk gemaakt van die brieven. Ze zijn de spil van de film. Ik heb altijd graag brieven geschreven. Ik doe het nog steeds. Sinds dit jaar kun je in India geen telegrammen meer versturen. Een sms gaat sneller. Toch vind ik het spijtig. Telegrammen waren vroeger courant, want telefoneren was duur en voor een langeafstandsverbinding moest je soms vier uur wachten. Een telegram was makkelijker. Een telegram bracht altijd groot nieuws, goed of slecht: een overlijden, een geboorte, een huwelijk. Op de laatste dag heb ik me naar het postkantoor begeven voor een aan mezelf gericht ‘Laatste Telegram’. Zo’n nostalgicus ben ik wel. Brieven schrijven, kan gelukkig nog wel.

Hoeveel belang hecht u aan het voedsel?
Batra: Lekker eten speelt een grote rol in mijn bestaan. Voedsel is belangrijk in mijn cultuur. Voor elke tijd van het jaar is er ander eten. Mijn beide ouders zijn foodies en ikzelf ook. Mijn vrouw mag Mexicaans zijn, ze is een uitstekende kok. Ik reis vaak en merk dat ik niet op mijn gemak ben in landen waar het eten niet zo lekker is. België hoort daar duidelijk niet bij.

Blij dat te horen. Maar eigenlijk wou ik weten welke rol u het eten in de film toekent.
Batra: Ook in de film speelt eten een belangrijke rol. Het vrouwelijke hoofdpersonage stort zich op koken om haar huwelijksproblemen te vergeten. In het begin van de film zijn alle gerechten dan ook erg ingewikkeld: veel ingrediënten, complexe bereidingen. Het mannelijke hoofdpersonage heeft in geen jaren meer echt lekker gegeten. Dankzij haar geniet hij weer. De liefde van de man gaat door de maag. Ik vond het ook belangrijk dat ze lenteappels voor hem maakt volgens een oud recept van haar grootmoeder. Zo herinnert ze zich een tijd toen ze gelukkig was. In het begin bereidt ze het favoriete gerecht van haar man, aan het einde dat van de nieuwe man in haar leven. We hebben ook met voedselstilisten gewerkt en uitgetest welk gerecht het goed deed in beeld. Elk detail telt.