Michael Shannon over Take Shelter: 'Ik speel de rol van een opkropper'

Michael Shannon draait mee in de schitterende tv-serie 'Boardwalk Empire'. Aan zijn bijrol in 'Revolutionary Road' hield hij een Oscar-nominatie over en zijn naambekendheid neemt straks fors toe als hij General Zod speelt voor 'Man of Steel', de reboot van Superman. Maar de echt zinderende vertolkingen reserveert hij voor gestoorde personages in aparte, intense films als 'Bug' van William Friedkin en 'Take Shelter' van de Amerikaanse independentfilmer Jeff Nichols.

Met Take Shelter bewijst de Amerikaan Jeff Nichols dat het dom zou zijn om de slabakkende Amerikaanse independentcinema helemaal af te schrijven. Take Shelter won in mei vorig jaar in Cannes de Grand Prix van de Semaine de la Critique en ging in september ook aan de haal met de Grand Prix op het Festival van de Amerikaanse film in Deauville.

Het is een intens drama dat de kijker langzaam maar zeker opzuigt in een onheilspellende, ongemakkelijke sfeer. Michael Shannon die ook uitblonk in het het weinig bekende maar ijzersterke regiedebuut van Jeff Nichols, 'Shotgun Stories', gebruikt zijn karakterkop, présence en acteerkunst dit keer om je rond te gidsen in het hoofd van de gekwelde Curtis. Deze huisvader in Ohio, wordt geplaagd door nachtmerries over een apocalyptische storm. "Ofwel ben ik net als moeder schizofreen aan het worden," redeneert hij, "ofwel is de catastrofe nabij en dan kan ik maar beter een schuilkelder bouwen om vrouw en kind te beschermen."

Afkeuring en weerzin
Zonder zich iets aan te trekken van de afkeuring en weerzin van de kerkgangers en de goegemeente, doet hij wat hij meent te moeten doen onder het toeziend oog van zijn ongeruste vrouw, een wééral sublieme Jessica Chastain (The Tree of Life, The Help). "Er was een angst in mijn leven die ik heel echt vond. En ik had het gevoel dat die angst ook opdook in de levens van andere Amerikanen en ik denk zelfs in de rest van de wereld. Deze film was voor mij een manier om over die angst te praten," zei Nichols op de première in Cannes. In Deauville had Shannon het volgende mee te delen over de duistere verkenning van angst, waanzin en liefde voor het gezin dat Take Shelter geworden is.

Hoe ziet u die eigenaardige huisvader? Verliest hij de trappers of is hij normaler dan we denken?
Michael Shannon: Het heeft me nooit geïnteresseerd om Curtis te benaderen als een simpele zot. Ik wou het hele spectrum aan mogelijkheden openhouden. Een mogelijkheid is bijvoorbeeld dat hij geplaagd wordt door nare dromen zoals dat iedereen soms wel eens overkomt.
Natuurlijk werd ik tot de film aangetrokken door de kans om geestesziektes te verkennen. Maar het vertrekpunt is eenvoudig. Voor die hallucinaties kan iedereen die man begrijpen. Toen Jeff Nichols en ik over de film zijn beginnen praten, had ik net een dochter gekregen. Het idee was om de angsten te exploreren van een huisvader die zijn gezin moet beschermen en verzorgen. Die angst vond ik toen erg herkenbaar. Uiteraard is mijn angst lang niet zo groot als die van Curtis. Maar we vertellen nu eenmaal een verhaal en dan moet je overdrijven om je punt duidelijk te maken.

Welke rol spellen die geweldig bedreigende visioenen?
Shannon: Die visioenen zijn bijzonder krachtig. Maar tijdens de opnames was er van die speciale effecten nog geen sprake. Er was niets waar ik op kon reageren. Ik vind het zeer interessant hoe in dit geval de speciale effecten de scène op een heel ander niveau tillen. Opnames leken relax. Er was geen sprake van horror of psychologische thriller-aspecten. Maar door die provocerende, angstaanjagende visioenen begin je natuurlijk wel te denken dat Curtis gek is.

U speelt niet voor het eerst een man die zijn waanzin amper nog controleren kan. Take Shelter doet aan het miskend meesterwerk Bug van William Friedkin denken. Zijn beide films te vergelijken?
Shannon: Het grote verschil is dat Curtis in Take Shelter in het begin een normaal personage is. Het begint pas mis te lopen op dit punt in zijn leven. Of je zou de problemen van zijn moeder moet in rekening brengen maar dat is ver gezocht. Peter in 'Bug' daarentegen is een eenzame zwerver die toevallig Agnès ontmoet. Hij verliest de trappers niet omdat hij verantwoordelijkheid moet opnemen en voor een inkomen en een huis moet zorgen. Het gaat al slecht met hem.
De voornaamste gelijkenis is dat ze allebei dezelfde motivatie hebben. Ze willen zorg dragen voor de mensen die ze doodgraag zien. Bug en Take Shelter zijn uiteindelijk verhalen over liefde en intimiteit. Ze stellen de vraag of het mogelijk is om elkaar onvoorwaardelijk te vertrouwen en de andere in zijn totaliteit te aanvaarden.

Is Take Shelter een metafoor voor de gemoedsgesteldheid van een getraumatiseerd Amerika?
Shannon: Weet je, Amerika is een erg groot land en er wonen heel verschillende mensen. Sommigen maken zich grote zorgen, anderen niet. Sommigen zijn vooral bekommerd om het milieu, andere om oorlog, persoonlijke financiën of sociale zaken. Je kan dus bezwaarlijk over dé psychologie van de natie praten. Als die al bestaat, dan is ze zeer versplinterd. Er is duidelijk veel aan de hand, daar niet van. Maar Jeff Nichols heeft met Take Shelter geen commentaar op de USA wil leveren. Het is veel persoonlijker dan dat. Jeff stond zelf op het punt om te trouwen. Geconfronteerd met die nieuwe fase in zijn leven, met de verantwoordelijkheid om voor een gezin te zorgen en met de plicht om voortaan een Man te zijn, maakte hij zich zorgen.

Ook deze keer is uw personage een man van weinig woorden. Gaat fysieke communicatie u beter af dan dialogen?
Shannon: In de films van Jeff Nichols mag ik nooit zeggen wat er op om mijn lever ligt. Mijn personages zijn binnenvreters die alles zo fel opkroppen dat het zich fysiek begint te manifesteren. Dat is een uitdaging voor een acteur. Maar ik weet niet of ik dat verkies boven dialogen. Ik speel heel veel theater en vind eindeloos praten ook boeiend.
Dit keer kwam het er vooral op aan om te tonen dat de dromen niet oplossen wanneer Curtis wakker wordt. Hij voelt dat ze nog in zijn lichaam zitten. Dat voor de camera laten zien zonder dat het er over is, was een hele evenwichtsoefening.

zalen: Vendôme