Neil Jordan over 'Byzantium': ‘Een vriendelijke vampier, dat houdt geen steek’

En wat is uw favoriete film van Neil Jordan? Mona Lisa? The Crying Game? Michael Collins? De Ier heeft een pak films gedraaid en daar zitten weinig of geen flops tussen. Achttien jaar na Interview with the Vampire haalt de rasverteller de bloedzuiger weer uit de kist. Tom Cruise en Brad Pitt zijn ingeruild voor Gemma Arterton en Saoirse Ronan. “Byzantium is interessant omdat de vrouwen eens niet de prooi zijn maar de roofdieren.”

Dat Neil Jordan met een fraaie wandelstok het receptiesalon van het Paleis voor Schone Kunsten betreedt, blijkt te wijten aan een dom ski-ongeval. Hoe prozaïsch. In onze verbeelding had hij de stok van een bevriende graaf geleend om er aristocratischer uit te zien. Of om terug te slaan als de organisatoren van het Brussels International Fantastic Film Festival hem iets te enthousiast tot Ridder slaan in de Orde van de Raaf. Zijn nieuwste film opende in april het Bifff en komt eind augustus in de zalen. In het knap gefilmde Byzantium belanden twee verstoten vampiers in een vervallen kuststad. Gemma Arterton uit Quantum of Solace speelt de moeder, Saoirse Ronan uit Atonement de dochter.

Eleanore, het personage van Saoirse Ronan schrijft een boek dat niemand leest...
Neil Jordan: Dat probleem kennen we allemaal, niet? (lacht)

Zeker. Maar ik wou wat anders vragen. U gebruikt wel vaker vertellers. Gefascineerd door de kunst van het vertellen ?
Jordan: Dat houdt me inderdaad bezig. Mijn producer Stephen Woolley had Moira Buffini (de scenariste van Tamara Drewe, red.) gevraagd om haar toneelstuk Byzantium om te vormen tot een filmscenario. In dat scenario bleef ik maar elementen uit mijn vorige films tegenkomen: een jong meisje, iemand die een verhaal probeert te vertellen, de relatie tussen twee zussen, een verkommerd vakantiedorp, vampiers. Om eerlijk te zijn trok dat laatste me nog het minst aan. Toen ik het scenario liet lezen aan medewerkers dachten ze dat ik het zelf geschreven had. Misschien was Buffini wel beïnvloed door films van me als Interview With the Vampire of The Company of Wolves. Maar dat zou je haar moeten vragen.

U vindt de vampiers het minst interessant. Zelf vind ik vrouwelijke vampiers die door de mannen niet getolereerd worden, lang geen oninteressante piste.
Jordan: Na Interview with the Vampire had ik geen zin in een terugkeer naar het vampier-genre. Wat Byzantium interessant maakt is dat de vrouwen niet de prooi zijn maar de roofdieren. Roofdieren die vooral op mannen jagen. Clara gebruikt haar gaven als vampier om zich te wreken op de wereld omwille van wat die wereld haar als hoer aandeed. In dat opzicht is Byzantium een feministische parabel, een feministische versie van de vampier-legende. Tom Cruise en Brad Pitt aten destijds in Interview with the Vampire vrouwen voor hun ontbijt, niet? Ze sloten ze in kisten op en dronken hun bloed. Dat waren overduidelijk mannelijke, aristocratische roofdieren. Clara en Eleanore zijn het tegenovergestelde. Ze zijn de vrouwelijke versie van Lestat de Lioncourt en Louis de Pointe du Lac. Het is zo'n eenvoudig idee dat je je afvraagt waarom het niet eerder uitgewerkt is.

Twilight, The Vampire Diaries, True Blood: enige idee waarom de bloedzuiger terug zo populair is?
Jordan: Dat weet ik niet. Toen Anne Rice Interview with the Vampire schreef, vertrok ze van een behoorlijk goedkope vorm van horror en verhief dat tot iets vol bevreesdheid en met echte emoties. Ze werkte dat uit in een reeks boeken. Als je het mij vraagt begint de moderne vampier-cultuur bij Anne Rice. Je vergat trouwens Buffy the Vampire Slayer op te noemen. Die reeks vond ik goed en slim. Elke metafoor werd er op zijn kop gezet. Van de Twilight-reeks heb ik enkel de eerste film gezien. Ik stond op het punt The Graveyard book van Neil Gaiman te verfilmen. Net als in Twilight wordt in dat boek een vriendelijke vampier in opgevoerd. Maar sinds wanneer is de vampier vriendelijk? Dat houdt geen steek. Ze mogen niet vriendelijk zijn.

U wijkt toch ook af. Zijn vampiers niet verondersteld uit Transsylvanië te komen?
Jordan: In Byzantium tranformeerden de mensen aanvankelijk in Turkije in vampiers. Maar dat zag ik niet zitten. Dus zocht ik naar Ierse verhalen over vampiers en ondoden. Ik vond er honderden. Ze duiken in véél culturen op. De Caraïbische versie is niet slecht. Meerdere versies vond ik eigenlijk minstens zo interessant of zelfs interessanter dan de de Transsylvanische Dracula-business die zo populair is.

Uw charmant sprookje Ondine (2009) ging over een zeemeermin of selkie. Ook dat wezen komt in heel veel culturen voor. Heeft u daar een verklaring voor?
Jordan: Ik heb daar geen verklaring voor. Maar het verbaast me niet dat sprookjes een inspiratiebron blijven voor films en populaire romans. Ze zijn zo eenvoudig maar zo universeel.
Het is een moeilijk onderwerp omdat Hollywood terug grote sprookjesfilms produceert maar velen zijn vreselijk slecht. Vraag me niet waarom. Ik zou héél graag De Schone en het Beest of De Prinses en de Erwt verfilmen. Ik vind de adaptaties van Walt Disney erg knap. Zijn Sneeuwwitje is angstaanjagend. Al klopt het wel dat veel adaptaties stukken braver zijn dan de sprookjes van de gebroeders Grimm. The Company of Wolves draaide ik om het horror-aspect van sprookjes in ere te herstellen.

U draaide een aantal films over de Ierse politiek maar uw hart ligt bij fantasy?
Jordan: Ik heb drie films over de Ierse politiek gedraaid: Angel, The Crying Game en Michael Collins. Elk op hun manier gaan ze over geweld in de Ierse cultuur. Ik ben geboren in 1950. Toen ik 20 was begon het in Noord-Ierland. Die films zijn mijn antwoord op die situatie. Maar verder heb ik daar niets mee. Denk ik. Ik maakte ook romantische films met een hoek af: The End of the Affair, Mona Lisa,.... Er moet voor mij geen fantasy aan te pas komen. Maar om een of andere reden ben ik dol op de crossover tussen realiteit en fantasy. Ik hou van films die aantonen dat er in de echte wereld duistere elementen aanwezig zijn. Wie de moeite doet, kan ze zien.

Een hit is The Borgias, uw tv-reeks over de beruchte pauselijke familie. Daar zit geen fantasy element in. Toch lijkt soms van wel.
Jordan: Af en toe schrijden de kardinalen in hun rode kleren door het Vaticaan en dan lijken ze de voorgangers te zijn van de moderne vampier. Ik was een koorknaap op mijn achtste of tiende. Serieus, lach daar niet mee! Die hele reeks is mijn antwoord op die ervaring. De priestergewaden, het geloof in God, de Paus, de katholieke hiërarchie,... De kern van mijn verhaal is heel eenvoudig: macht kan niet uitgeoefend worden zonder dat religie als excuus ingeroepen wordt. Macht gebruikt religie. Religie verwerft macht door moraliteit voor te wenden. George Bush zei niet: 'ik wil Irak binnenvallen'. Hij zei 'God draagt me op Irak binnen te vallen'. De inval was zogezegd de moreel juiste beslissing. Niemand zegt de waarheid: dat ze binnenvallen omdat ze het kunnen.