Rebelle: De veerkracht van een oorlogsheks

Op het Festival van Berlijn won de vijftienjarige Rachel Mwanza uit Congo geheel terecht een Zilveren Beer voor haar vertolking van oorlogsheks in 'Rebelle'. Een jaar later is de film van de Canadees Kim Nguyen genomineerd voor een Oscar voor beste buitenlandse film.

Afrika, inzicht in de plannen van de vijand levert de twaalfjarige Komona een plaats als oorlogsheks op aan de zijde van een rebellenleider. Met haar vriend Magicien denkt ze aan ontsnappen. Ze moet zo vlug mogelijk haar ouders begraven zodat ze niet als geesten blijven ronddwalen. Kim Nguyen combineert in zijn ode aan de menselijke veerkracht realistische beelden van oorlogsgeweld en terreur met droomsequenties. "Met Rebelle nam ik een radicale bocht," vertelt de Canadees. "Mijn vorige film was veel te geconstrueerd. Ik luisterde teveel naar de filmproffen, scenario-analisten en de wetmatigheden van internationale coproducties. De narratieve lijn was licht demagogisch, het levensvuur ontbrak. Ik wou terug naar wat voor mij de essentie van cinema is: de fotografie en de wil om het moment te capteren zonder teveel rekening te houden met wat er voor of er na komt."

Rachel Mwanza
De regisseur heeft veel te danken aan de verbluffende vertolking van Rachel Mwanza. "Ik heb véél geluk gehad. Rachel was ons getipt door de makers van een documentaire over straatkinderen in Kinshasa. We hebben honderden kinderen gezien waaronder veel straatkinderen maar Rachel stak er boven uit." "Ik weet niet wat de toekomst voor haar brengt. Erkenning als actrice heeft ze al. Maar nu komt het er op aan basiskennis te verwerven: leren lezen en schrijven, wat wiskunde. Daar focust onze omkadering op. Ze heeft veel in te halen. We engageren ons voor vier jaar. Om de drie maanden geven we geld voor logies, opvoeding en eten. We zijn nog op zoek naar een goede manier om haar zakgeld te geven. Omdat ze geen achttien is, wordt haar rekening beheerd door voogden. Die hebben het geld van haar vorige film opgedaan zonder dat zij er van profiteerde. Dat willen we voorkomen. Ik zou haar graag een beroep zien leren voor het geval het niet lukt met de acteercarrière. Maar zij denkt er anders over."

Kindsoldaat
Met een Europese of Noord-Amerikaanse protagonist werken was geen optie. "In teveel films die zich in centraal Afrika afspelen, moet de kijker meeleven met een Europese of Noord-Amerikaanse blanke held die verscheurd wordt door wat hij ziet. Ik wou een stem geven aan de echte helden van die situatie. Is er op aarde iemand meer verworpen en misprezen dan een vrouwelijke kindsoldaat?" "Ik wou geen grafisch geweld. Ik wil dat de kijker zich kan verplaatsen in de emotionele staat van een kindsoldaat. Hoe voel en denk je als je onder de invloed bent van drugs, geloof en bijgeloof? Die drie elementen creëren namelijk een sluier die zwaar geweld aanvaard maken. Daarom toon ik geen lijken maar de geesten van de overledenen. Een didactische film over kindsoldaten is nooit de bedoeling geweest. Het gaat om het verhaal van Komona. Zij wordt ontvoerd en door rebellen verplicht om oorlog te voeren. Maar ze wordt ook verliefd en leert zichzelf kennen."

Weerstand
Rebelle gaat over een wrede realiteit maar zonder aan de wanhoop toe te geven. "Behagen scheppen in de miserie van een ander land, vind ik een vorm van paternalisme. Rebelle gaat over weerstand. In Congo viel me op hoeveel veerkracht en levenskracht de mensen hebben," weet Nguyen. "Komona is een zeer sterk personage door haar interne tegenstellingen. Ze is kind en volwassen, naïef en schuldig, slachtoffer en doder. Mijn hoop is dat de film op dezelfde manier complex is."