Tsai Ming-Liang: 'Ik zie mijn films als de maan'

Galeries vertoont al de films van de in Maleisië geboren Taiwanese regisseur Tsai Ming-liang, dichter van de grootstedelijke melancholie. Maar er is meer: ook zijn nieuwe videoinstallatie wordt voorgesteld, net als een toneelvoorstelling. Maak kennis met de nieuwe Tsai Ming-liang: een hypnotiserend stilist van de slow motion.

"Brussel? Wat grijs en somber, maar nogal speciaal. Ik hou van deze stad." Tsai Ming-liang kent Brussel. Vijftien jaar geleden vertoefde hij er een maand voor een korte documentaire over de stad, maar het project ketste af. Steden, en vooral het in melancholie gedrenkte stedelijke ennui, zijn onlosmakelijk verbonden met de films van Ming-liang, een van de belangrijkste figuren van de internationale auteurscinema. Rebels of the neon god, Vive l'amour, The river of The wayward cloud: dertig jaar na Antonioni maakte hij thema's als eenzaamheid en vervreemding in de grootstad opnieuw artistiek hip.

Tsai Ming-liang is vanuit Parijs naar Brussel afgereisd om de locatie en installatie te checken van Walker, een serie van zes korte, kunstzinnige tableaus waarin zijn fetisjacteur Lee Kang-sheng op een uitdagend trage manier als monnik in toga door drukke stadslocaties wandelt. "Ik vind het fijn dat deze videoinstallatie in een kelderruimte wordt vertoond die onder een cinema ligt," zegt hij. "Het is alsof je dieper tot de ziel van de bioscoop doordringt." Ooit liet Tsai Ming-liang stoelen van een oude bioscoop in Maleisië naar de Biënnale van Venetië overkomen voor een installatie over dromen en herinneringen. Filmgeesten duiken ook op in Goodbye, Dragon Inn, een nostalgische mijmering over de laatste dagen van een bioscoop.

Parallel met de videoinstallatie wordt op het Kunstenfestivaldesarts The Monk from Tang Dynasty opgevoerd, een toneelvoorstelling die zal plaatsvinden in de voormalige cinema Marivaux, nu de parking van het gelijknamige hotel. Net als Walker is de performance geïnspireerd op het leven van de boeddhistische monnik Xuanzang. Die ondernam in de zevende eeuw een lange pelgrimstocht langs de zijderoute naar India. Zo nam hij de soetra's of heilige teksten van het boeddhisme en het hindoeïsme mee terug naar China. Voor Ming-liang is het leven van Xuanzang een springplank om te reflecteren over stilte, eenzaamheid en het jachtige levensritme van de moderne mens. En zijn het projecten die passen in zijn nieuwe aanpak om cinema mee naar de tentoonstellingsruimte of een nieuwe ruimte te brengen – op het jongste filmfestival van Venetië liet hij zelfs verstaan dat het met de juryprijs bekroonde Stray dogs zijn laatste film zou zijn.

Laten we hopen dat u uw woord niet houdt, maar klopt het dat u stopt met films maken?
TSAI MING-LIANG: Niet helemaal. Ik wil een andere weg inslaan, weg van de klassieke bioscoopfilm. Niet dat ik terug wil naar mijn verleden als dramaturg. Ik blijf een beeldenmaker en ik blijf vertrekken van het medium film, maar ik wil meer in een museale context werken. Film wordt niet meer als kunst beschouwd. Het is meer en meer hapklare ontspanning geworden. Walker is er gekomen op vraag van een museum in Taiwan. Daar heb ik ook rekening mee gehouden in het concept. Door film naar het museum te halen, krijgt een nieuwe generatie van jongeren er hopelijk een andere kijk op. Tegelijk zorgt die nieuwe manier van werken voor een vrijheid die ik erg op prijs stel.

Met andere woorden: we kijken niet meer naar een film?
MING-LIANG: Sinds de jaren 1980 is er almaar minder interesse voor de filmesthetiek omdat het accent zo op het verhaal is komen te liggen. Als kijker word je meegesleept door bijkomstigheden als verhaal en actie. Maar misschien heeft de kijker daardoor ergens ook de capaciteit verloren om te observeren en om esthetische beelden te appreciëren. Film is voor mij geen product dat onmiddellijk moet worden geconsumeerd, zoals zoveel andere kunsten trouwens. Toch zie je dat de meeste films tegenwoordig nogal expliciet inspelen op de verwachte smaak van het publiek. Ik maak films voor mezelf. Wat niet wil zeggen dat ik me niets van het publiek aantrek. Ik wil juist een nieuw publiek aanspreken: een nieuwe generatie van jongeren, zelfs kinderen, waarvan ik hoop dat ze opnieuw gaan leren om écht naar film te kijken.

Uw films hebben altijd al een boeddhistische spirit gehad, maar als je kijkt naar Walker wordt uw werk ook meer en meer zen.
MING-LIANG: Ik hoop het. (Lacht) Zen wil zeggen: niets zeggen terwijl alles toch wordt gezegd. Om het even dichterlijk te stellen: ik zie mijn films als de maan. De maan roept bij iedereen andere gevoelens op. Maar niemand stelt vragen aan de maan, overigens het mooiste kunstwerk dat er bestaat. En de maan dient je ook niet van antwoord. Een film moet ook geen antwoorden geven. In die zin zijn mijn films misschien meer en meer zen omdat ze niets meer 'willen zeggen' en geen antwoorden op de grote vragen van het leven in petto hebben. De installatie zegt niet meer dan wat je ziet: een monnik die pijnlijk traag aan het wandelen is. We moeten langzamer gaan leven en vertragen om écht te voelen en te begrijpen wat we doen. Wie kijkt er tegenwoordig nog naar de maan? Deze installatie is als een uitnodiging om net dat te doen.

Wat beroert u zo in het beeld van een monnik die ultralangzaam wandelt in een stadsdecor?
MING-LIANG: Wanneer zijn we er ons nog van bewust hoe mooi de mens op zich is? Door naar hem te kijken terwijl hij langzaam wandelt, heb je de tijd om je daar bewust van te worden. Tegelijk heb je ook de tijd om je bewust te worden van het licht dat verandert, de wind die opsteekt of de andere mensen die in het beeld verschijnen. Het laat je toe om beter naar de wereld te kijken zonder dat je wordt afgeleid.

Ik ben al sinds lang een boeddhist, in die zin dat ik het boeddhisme zie als een spiritueel onderzoek naar jezelf. En Xuanzang is een van mijn favoriete figuren uit de boeddhistische religie. Overal voel je de globalisering. En we leven almaar sneller. Zeker in de stad – ook al heeft elke stad zijn eigen ritme. Maar maakt dat ons ook gelukkiger? Misschien is er in ons tijdperk een gebrek aan het soort energie van Xuanzang: rustig en sereen zijn, zodat je ook met eenzaamheid kunt omgaan, zodat je haar leert te aanvaarden.

Tsai Ming-Liang: retrospective

data: 19/3 > 8/5

tickets: €6,5/8,5

------------------

Exhibition

data: 21/3 > 25/5 - di > zo: 14 > 18.00 (> 22.00 tijdens voorstellingen)

tickets: €3/5 (gratis met filmticket)

waar: Galeries