The Sound of the Belgian Underground: dansen in de duisternis

RAPPER IN BLOEI

“Ik ben er totaal niet mee bezig of iets underground is of niet,” zegt Sabina Nurijeva, die vandaag als Chibi Ichigo gensters slaat in de Brussels r&b- en rapscene. Chibi Ichigo ('kleine aardbei' in het Japans, haar Instagram-alias) is 21 en maakt nog maar heel recent muziek. “Ik heb woordkunst en drama gestudeerd aan PIKOH, de kunsthumaniora in Hasselt. Ik durfde daar wel te acteren, maar niet te zingen. En toch wist ik dat dat mijn passie was.” Als kleine meid schreef ze al in haar dagboek dat ze wilde deelnemen aan Junior Eurosong, en naar die droom wilde ze terug. Dat besefte ze terwijl ze “als enige buitenlander” een journalistiek­opleiding volgde in Gent. “Ik voelde me daar totaal niet thuis. Op een bepaald moment heb ik beslist: nu ga ik zingen.”

Het is de beste keuze die ze ooit heeft gemaakt, zegt ze, al namen haar vrienden haar eerst niet serieus. Zelfs haar lief, Umi Defoort, de dj van Zwangere Guy en zelf ook muzikant, vroeg hoe ze dat dan wel zou doen. Maar Chibi Ichigo smeet zich en debuteerde snel met 'Russian snow' op het label van de Brusselse rapper Krisy. Vorige zomer volgde haar ep Legenda, waarop ze samenwerkte met Krisy, Berry van het Brusselse rapduo BerryKrimi, en haar vriend Umi.

Opvallend daarbij was de taal waarin Chibi Ichigo bijna al haar teksten zong: Russisch. “Mijn ouders zijn afkomstig uit Tatarstan, twee uur vliegen ten oosten van Moskou. Ik ben zelf ook geboren in Rusland, maar op mijn derde ben ik met mijn moeder en stiefvader verhuisd naar België. Russisch is een mooie maar ook harde taal, prima om mijn emoties te uiten.” Natuurlijk fungeerde het ook als schild, om zich niet meteen helemaal bloot te moeten geven.

Muzikale inspiratie voor haar weemoedige, bijna jazzy raps vindt Chibi Ichigo in “silly muziek uit de nineties en de nillies”. En bij de Brusselse rapcrew Stikstof, het moederschip van Zwangere Guy. “Hun beats, hun teksten, álles wat ze doen, is geweldig. Vier jaar geleden heb ik hen in Hasselt voor het eerst zien optreden. Ik heb toen alle teksten meegerapt. Achteraf kwamen ze me opzoeken, of ik dat meisje was dat alles had meegezongen. Ik was zo blij!” (Lacht)

Op haar volgende ep, die eind februari verschijnt, kiest Chibi Ichigo net als Stikstof voor het Nederlands. “Mijn Russisch is niet super, mijn moeder moest mijn teksten telkens verbeteren. Nederlands is mijn moedertaal, daar kan ik mij beter in uitdrukken en mee spelen. Eerst voelde het oncomfortabel en naakt. En Nederlands is ook niet zo makkelijk om mooi te laten klinken. Maar nu lukt het me net zo goed als in het Russisch.”

Die nieuwe ep zal Bloei heten. “Bloei staat voor kracht, maar ook voor breekbaarheid. De bloei, dat is de eerste fase van je leven en die is fantastisch, maar een bloem is heel kwetsbaar. Ik heb ook het gevoel dat ik iets gezaaid heb met mijn eerste ep, en dat dat nu begint te bloeien. En ik ben omringd door veel creatieve vrienden. Zij gaan dit jaar allemaal openbloeien.”

IN DE BAN VAN REGGAETON

“Underground betekent voor mij vooral creatieve vrijheid,” zegt Clara Sobrino, de zingende helft van het Brusselse duo Clara! y Maoupa. “Maar ik zou net zo goed kunnen gedijen in de mainstream als ik daar geen compromissen voor moet sluiten.” Haar beatmaker Florent Mazzocchetti ziet het zo: “In de underground vind je artiesten die niet bezig zijn met roem of wachten op goedkeuring van anderen.”
Sobrino kwam hier acht jaar geleden terecht nadat ze zich verloren voelde na haar kunststudies in Spanje en ze op aanraden van haar Franse moeder in Brussel haar master behaalde aan de kunstschool ERG.

Mazzocchetti woont hier net zo lang, en kwam van Frankrijk naar Brussel om kunst te studeren, muziek te spelen en “wel te zien wat er zou gebeuren.” Wat er gebeurde, was dat hij Sobrino tegen het lijf liep en haar vergezelde tijdens een van haar dj-sets. Hij overtuigde haar om te rappen, en zij leerde hem reggaeton kennen, de populaire mix van reggae, dancehall, hiphop en Puerto Ricaanse muziek die vandaag doorsijpelt in de hitlijsten. Alleen geeft Clara! y Maoupa daar een donkere, experimentele draai aan. “Vind je het donker? Wij zijn nochtans geen donkere mensen,” knipoogt Sobrino. “We willen gewoon een soort van mystieke energie creëren.”

Clara! y Maoupa debuteerde vorig jaar met de symbolisch getitelde ep Luna nueva, die voor Sobrino en Mazzocchetti een nieuw begin moet betekenen. “Lágrimas dulces que limpian el suelo,” klinkt het onder een verheven koortje in de song 'Badman'. “Dat liedje gaat over een soort van gevecht tussen mezelf en een machokerel,” legt Sobrino uit. “De 'badman' is een figuur die typisch is voor dancehall: bad boys, die alleen maar problemen veroorzaken.”

Reggaeton heeft de reputatie heel macho te zijn, maar Sobrino ligt daar niet wakker van. “Veel heeft te maken met het feit dat het zo'n sexy muziekgenre is. Seks bekijken als iets mannelijks, dát is pas macho. Vrouwen kunnen ook heel seksueel zijn.” In hiphop, trap, reggae en popmuziek vind je die machokant net zo goed terug, vindt Mazzocchetti. “Ik zou me eigenlijk niet meer schuldig willen voelen als ik naar de kont van een twerkende griet zit te kijken.”

Wat het ook zij, reggaeton smeekt je om te dansen. “Wellicht is het daarom vandaag zo populair,” zegt Sobrino. Mazzocchetti knikt. “In een wereld die wordt geregeerd door assholes die denken dat ze een spelletje Monopoly aan het spelen zijn, moeten we vooral meer dansen.”

BAAS OP DE BASKLARINET

“Je bent altijd wel underground voor iemand,” vindt Ben Bertrand. “Voor mij is dat gewoon elke muziek zonder etiket.” En dat is de klankwereld die deze Brusselaar schept met zijn basklarinet zeker: donkere, vertragende soundscapes die zich ergens in het uitgestrekte landschap tussen Steve Reich en Ryuichi Sakamoto nestelen. “De muziek die ik maak, is niet meteen mainstream, nee,” lacht hij. “Zelfs op het conservatorium had ik al een voorkeur voor bizarre dingen.”

Bertrand speelde van kleins af klarinet. “Maar na een tijd ben ik gestopt met muziek, omdat ik wilde skaten. Vanaf mijn achttiende heb ik de draad weer opgepikt.”
Zijn vader is een amateurmuzikant, zijn moeder doet aan textieldesign en beeldhouwen. Die creativiteit werd thuis begeleid met muziek van Philip Glass en Laurie Anderson, waarbij de kleine Ben zijn oren spitste. Nadat een van zijn docenten hem zijn basklarinet toestopte, werd hij verliefd op dat ongewone instrument.

“Een basklarinet kan veel meer rollen aan dan een gewone klarinet. Eigenlijk is het een instrument voor een orkest, om de lage tonen te spelen. Maar je kan er alle kanten mee uit. Heel hoog, of heel laag, ze heeft een heel groot bereik.”

Bertrand is klassiek gevormd. Hij deed zijn bachelor basklarinet in Luik en behaalde zijn master aan het KASK in Gent. “In de klassieke muziek geven ze je een Ferrari, en daar moet je meteen foutloos mee rijden. Ik wilde zelf mijn auto bouwen en eraan prullen.” Onder meer de Amerikaanse componist Morton Feldman gaf hem de sleutels. “Ik begon te improviseren en muziekstukken te bewerken met een loopstation.”

Dat resulteerde in 2017 in de ep Era / Area, die een jaar later een vervolg kreeg met NGC 1999. Die titel verwijst naar de gelijknamige nevel die zich bevindt in het sterrenbeeld Orion. “Ik ben geen ruimtefreak of zo, het is gewoon mijn manier om aan te geven dat er meer is in het leven dan de dagelijkse realiteit. Muziek toont mij daarbij de weg.”

Bertrands nieuwe ep, die hij opnieuw opnam in Les Ateliers Claus en die in februari verschijnt, heet Manes. “De manes waren de geesten van overledenen bij de Romeinen, zij waren voortdurend omringd door de doden. De dood is iets wat ons allemaal te wachten staat, maar we zijn er bang voor. Terwijl ik denk dat, als we er op een andere manier naar kijken, we ook anders en beter gaan leven.”