Colin Stetson blaast sax nieuw leven in

Omdat het op 6 november 200 jaar geleden is dat Adolphe Sax geboren werd, nodigt het MIM de voorhoede uit van de nieuwe generatie saxofonisten. Zo ook Colin Stetson, geroemd om zijn circulaire ademhalingstechniek en beroemd van tournees met Arcade Fire en Bon Iver. Hij zingt niet alleen de lof van het oud koper, maar blaast het ook nieuw leven in.

Het meest tot de verbeelding spreekt de meer dan 100 jaar oude bassaxofoon van Stetson, maar ook zijn tenorsax is ondertussen bijna 80, zijn baritons en zijn contrabasklarinet zijn de 65 gepasseerd, en zijn altsaxofoon is ruwweg nog steeds 50 jaar. Met de grootste publieke collectie saxen ter wereld moet het Brusselse Muziekinstrumentenmuseum (MIM) voor Stetson een ware speeltuin zijn.

De naar Montreal verkaste muzikant uit Michigan sloot vorig jaar zijn New History Warfare-trilogie af met het avontuurlijke Vol 3 - To See More Light, waarop hij zijn onconventionele speltechniek verder ontwikkelde. Maar de kans is groter dat u hem hoorde toeteren, zuchten of grommen tijdens een concert van Arcade Fire of Bon Iver, of op een plaat van Tom Waits, David Byrne, Feist of The National. Naast een moedig soloartiest is hij een van de meest gevraagde saxofonisten op Planet Rock.

Hoe komt u om te beginnen aan die eeuw oude bassaxofoon?
Colin Stetson: Gekocht van een kerel uit Illinois die er amper op gespeeld had. Daarom is hij zo gaaf. Het was niet mijn eerste bas(saxofoon), maar het instrument is wel superieur aan al de andere waar ik op gespeeld heb. Die oude jongens zijn niet ergonomisch, laat staan dat ze makkelijk te stemmen zijn. Je moet heel wat obstakels overwinnen om er fysiek mee aan de slag te gaan. Maar eens je vertrokken bent, opent er zich een zee van mogelijkheden, en dat voor een oude kegel met wat gaten in. (lacht)

Klinken recenter gefabriceerde instrumenten dan niet goed?
Stetson: Nee, het ligt aan het minderwaardig metaal. Tegenwoordig pakt men uit met machinaal gefabriceerde boetiekinstrumenten. Die worden wel ‘in de oude stijl’, maar niet meer handmatig gebouwd. Het is verkeerd beginnen lopen in het midden van de jaren zeventig, toen bedrijven steeds groter werden en de instrumentenbouwers net als pakweg de autofabrikanten metaal van mindere kwaliteit gingen gebruiken

Was het van kleins af aan duidelijk dat u saxofonist zou worden?
Stetson: Ja, vanaf mijn vijfde wist ik het. Ik kan me nog goed de sound herinneren van de allereerste saxofonisten die ik hoorde: ze maakten deel uit van popgroepjes die ik zag op tv. In de jaren zeventig kreeg bv. David Sandborn een prominente rol op David Bowie’s Young Americans (1975), maar het explodeerde pas echt in de jaren tachtig. Vooral tenorsaxen was overal. Check de platen van groepjes als Men At Work maar eens. De sax introduceerde solo’s opnieuw in de popmuziek. Ik was vijf in 1980 en was onder de indruk van zowel het geluid als de look van het instrument. Op mijn tiende begon ik altsaxofoon te spelen, op mijn twaalfde tenorsax, op mijn vijftiende sopraan- en baritonsax. Later volgden nog fluit en klarinet. Aan bassaxofoon waagde ik me pas een kleine tien jaar geleden, en met brassinstrumenten — hoorn en trompet — begin ik zo’n zeven jaar geleden.

Wie waren uw voorbeelden?
Stetson: Ben Webster, Sonny Rollins, Ornette Coleman, Albert Ayler, Peter Brötzmann, Cannonball Adderley, en modernere spelers zoals Thomas Chapin en Tim Berne, maar vooral John Zorn. Als tiener was ik wild van hem. Eigenlijk was ik een metalhead die via Mr Bungle (de experimentele band van Faith No More-zanger Mike Patton) bij freejazz en Zorn terechtkwam. Die leidde me op zijn beurt weer naar John Coltrane. Maar los van al die blazers was toch Jimi Hendrix mijn belangrijke inspiratiebron. Avontuurlijke muzikanten als hem, die de grenzen van hun eigen instrument opzochten, miste ik in de jazz. Zoek toch niet alleen inspiratie in de geschiedenis van je eigen instrument: dat blijf ik jonge muzikanten vertellen, want misschien ligt de relevantie van wat je doet precies in de symbiose van je eigen instrument met een revolutionaire techniek van een ander instrument.

En zo komen we bij uw eigen gelaagde geluid en extended technique terecht. Naast uw circulaire ademhalingstechniek, waarbij u uw sax een continue toon laat voortbrengen, is er ook ruimte voor zogenaamde multiphonics, waarbij u meer dan één toon tegelijk produceert.
Stetson: Op mijn achttiende kwam ik er achter dat ik op mijn sax dingen kon manipuleren die eigenlijk los van elkaar stonden. Daar bouwde ik op voort terwijl ik ook mijn circulaire ademhalingstechniek gebruikte. Die had mijn leraar me aangeleerd opdat ik zo anders zou fraseren en strijktranscripties beter zou vertolken. Strijkers moeten niet op zoek naar adem tijdens het spelen. Vandaar dat ze langere frasen in hun stukken zitten, waar blazers het moeilijk mee hebben. Na een tijdje begon ik die techniek toe te passen op multiphonics, waardoor ik nog meer controle kreeg over mijn instrument.

Is dat de reden waarom je zo goed in de markt ligt bij popmuzikanten?
Stetson: Zij werken meestal binnen een zeer rigide structuur, zowel qua vorm als qua instrumentatie. Maar ze worden wel verondersteld hun muziek te updaten met persoonlijkheid. Als je iets onconventioneels doet dat bovendien de aandacht trekt, weten ze je sneller te vinden. Iedereen is op zoek naar iets anders, dus mijn aanpak bij Tom Waits verschilt van die bij The National. Maar het einddoel is altijd hetzelfde: me ten dienste stellen van de song, en uitvissen wat een track echt nodig heeft. Je mag nooit ruimtes opvullen om ze op te vullen. Te veel muziek lijdt aan overdaad, uit angst om de essentie bloot te leggen, denk ik.

Waarom wilde u met Bon Iver en Arcade Fire de boer op?
Stetson: Mijn intrede in de rock kwam er stap voor stap. Ik speelde eerst in een dozijn onbekende bands, maar nu kan ik het me veroorloven alleen maar in zee te gaan met muzikanten waarvan ik helemaal overtuigd ben. Dat is erg dankbaar, want je keuzes beïnvloeden ook je eigen ideeën over het spelletje. Ik ben altijd dol geweest op Justin (Vernon)’s muziek. Ik heb het gevoel dat ik hem begrijp en iets kan toevoegen aan het geluid van Bon Iver. En Arcade Fire maakt natuurlijk geweldige muziek, die heel emotioneel is en goed in elkaar steekt. Het zijn bovendien stuk voor stuk goede vrienden. Dat scheelt.

Klopt het dat u voor u professionele muziekcarrière sportman was?
Stetson: Ja, ik was atleet, een sprinter, maar heb ook jarenlang geworsteld, mijn hele leven gevoetbald en een tijdje (American) Football gespeeld. Er zijn trouwens best wat overeenkomsten: het fysieke, de trainingsarbeid, het meditatieve aspect. Veel van de technieken die ik geleerd heb in de atletiek gebruik ik nu bij het spelen.

Tot slot, naar welke instrumenten gaat u straks in het MIM als eerste op zoek?
Stetson: Ik ben gek op prototypes en hybride bastaardvormen van blazers. Instrumenten die niet meer bestaan, of waarvan het nooit de bedoeling was dat ze zouden bestaan, boeien me het meest, want vaak is er nu wel een plek voor.

Succes ermee!

12/11, 20.00, €17