Graphicology: Brussels Jazz Orchestra met inkt en tekstballonnen

Ooit opperden enkele Belgische tekentalenten het idee om een band op te richten. Brecht Evens, Randall C, Kim Duchateau, Olivier Schrauwen en ook de Antwerpse illustrator en stripmaker Philip Paquet waren naast een aantal andere talentvolle generatiegenoten allemaal uitgenodigd op het stripfestival in Angoulême in 2009. "Ik speel bas," zegt Paquet, die elf jaar geleden al een graphic novel uitbracht over het leven van Louis Armstrong. "Brecht zingt goed, Randall klooit graag met synths, Olivier zou gitaar spelen, en Kim drummen." Het is er natuurlijk nooit van gekomen, want ze hadden het sindsdien stuk voor stuk te druk met doorbreken.

Desondanks staat Paquet drie jaar later toch maar mooi met Belgiës meest gerenommeerde bigband op het podium. Zelf speelt hij geen muziek, maar het Brussels Jazz Orchestra (BJO) componeerde wel muziek bij zes van zijn verhalen. Vier oude strips - Louis Armstrong (2001), The Bird as remembered by Miles da Cat en The portrait (beiden uit de in 2003 uitgebrachte bundel Snapshots) en Smilin' (uit het in 2010 verschenen Playin'/Smilin'/Fightin'/Cookin') - focussen overwegend op de jazzgrootheden. Het was trouwens bij het lezen van hun biografieën dat Paquet de smaak te pakken kreeg om hen te gaan tekenen.

Daarnaast zijn er twee speciaal voor dit programma getekende verhalen: het sfeervolle The blues belicht de ontstaansgeschiedenis van het genre aan de oevers van de Mississippi en in de humoristische titelstrip Graphicology eisen het BJO en Paquetzelf de hoofdrol op.

"Live worden de beelden in stripvorm op een groot scherm achter de muzikanten geprojecteerd," legt Paquet uit. "Ze zijn gemonteerd als een film en er zitten kleine animaties in." Na de wereldpremière in Amsterdam en de Belgische première in Leuven in het voorjaar volgt nu een reeks van tien concerten, inclusief een passage in Flagey.

Ondertussen zijn er wel enkele kleine aanpassingen gebeurd.
Philip Paquet: Ja, na de Belgische première bleek één verhaal wat te lang en minder goed leesbaar. The portrait is dan ook tien jaar geleden getekend, zonder rekening te houden met een 'verfilming'. Met het orkest, de visuals én de tekstballonnen was het soms wat veel voor het publiek. In Flagey komt daar Franstalige ondertiteling bij. Dat is handig, want er volgt ook nog een optreden in Frankrijk, dat hopelijk het startsein vormt voor een uitgebreidere internationale tournee. Er is zelfs interesse uit de VS, maar het BJO is geen kwartet, en dus nogal duur. Er zou al sprake moeten zijn van een reeks optredens om de bal daar aan het rollen te krijgen.

Zijn de verhalen die je speciaal voor dit project tekende anders?
Paquet: Ja, er is bewust niet te veel tekst geschreven en vooral op sfeer gefocust, zodat je wat langer naar het beeld kunt kijken. We laten tijdens de optredens sommige beelden wat langer op het scherm staan, zodat je ook het orkest kunt gadeslaan. The blues is een typisch bluesverhaal over een gebroken hart, met wat voodoo en, uiteraard, de crossroads. Scenarist Gilliom Werner Claessens is de archetypes en de clichés niet uit de weg gegaan. Integendeel, ze zijn cruciaal voor de sfeerschepping. Graphicology zorgt dan weer voor de humoristische noot. Het vormt, opgesplitst in korte interludia, de rode draad van de avond en ligt aan de basis van het hele project.

Ja, vertel eens. Hoe werd bijvoorbeeld het eerste contact met het BJO gelegd?
Paquet: Het idee om iets te doen met graphicnovels had het BJO opgepikt van Toon Horsten van Strip Turnhout. Later heeft de Mechelse stripwinkel De Stripkever mijn naam doorgeven aan artistiek leider Frank Vaganée. Het BJO heeft me toen gevraagd om weer jazz te tekenen, tewijl ik dat eigenlijk niet meer deed. Dat idee heb ik ook opgerakeld voor het Graphicology-verhaal, dat wat abstracter is dan mijn andere werk: ik word een hele strip lang achtervolgd door de bigband met diezelfde vraag. Een beetje à la Al Pacino in The godfather: "Just when I thought I was out, they pull me back in." Ik vind het een van de meest geslaagde onderdelen van de avond omdat er zoveel afwisseling in zit. Eén stukje sluit zelfs aan bij freejazz, terwijl het BJO toch vooral een swingorkest is.

En, zijn ze er ook in geslaagd om je terug in de jazz te trekken, ook los van dit project?
Paquet: Ja, toch wel. Momenteel ben ik een strip aan het maken over het nachtleven. Er zal zelfs een soundtrack bij zitten. En voor enkele concertorganisaties teken ik opnieuw jazzaffiches. Ik luister ook weer meer naar jazz.

Ook tijdens het tekenen?
Paquet: Dan leg ik zeker niet uitsluitend jazz op. Dat kan gaan van jazz over de laatste Ninja Tune-podcast tot Flying Lotus en Henry Rollins. Bij het tekenen van The blues heb ik wat blues-podcasts opgezet om in de stemming te komen. En ik heb natuurlijk ook naar het BJO geluisterd. Mijn favoriet is Signs and signatures, met Bert Joris. Die belde me trouwens op toen hij de muziek van The portrait aan het componeren was, om meer uitleg te vragen over een personage. Zo merkte ik dat ze er echt wel mee bezig waren.

Hoe zou jij je stijl omschrijven? "Een simpele lijn is belangrijk," zei Frank Vaganée. "Alle jazzgrootheden benadrukken dat de melodie belangrijk blijft. Je mag er van afwijken, maar je mag ze niet uit het oog verliezen."
Paquet: Ja, dat is de essentie. Ik herken dat wel. Mijn basis is inkt en water: ik werk veel met rood en blauw, en zwart en wit. Dat was ook al bij mijn Louis Armstrong-strip het geval. Ik ben een fan van het werk van de Franse striptekenaar Tardi. Tegenwoordig probeer ik met zo weinig mogelijk lijnen iets weer te geven. Niet dat mijn stijl echt minimalistisch is, maar ik heb wel de neiging om veel in zwart-wit te werken.

Wat typeert die generatie jonge Belgische tekentalenten - ik noem maar, Brecht Evens, Judith Vanistendael, Randall C - waar je destijds in Angoulême mee kennismaakte?
Paquet: Het leuke is dat er totaal geen jaloezie of afgunst heerst tussen ons. Iedereen is met zijn eigen ding bezig, en ook al tekenen we allemaal, toch staan we stilistisch erg ver van elkaar. Maar wat ons verbindt? Humor misschien? Je merkt quasi altijd een magisch-realistische en Magritte-achtige stempel. Misschien is het de Belgische eigenheid die ons typeert, en die komt natuurlijk vaak tot uiting in de humor. Het is een generatie die echt weet wat ze wil. Iedereen heeft een duidelijke visie en probeert uit te breken. Er is niets mis met de klassieke strip, maar we zijn stuk voor stuk op zoek gegaan naar meer…

Graphicology
wanneer: 27 oktober 2012 om 20.15 uur
tickets: €13 >20
------