Patti Smith: 'Iedereen moet een keuze maken'

"Als mensen hun energie op jou focussen, dan is het je morele plicht om energie terug te geven." Patti Smith, de dochter van Jehova's getuigen, brengt volgende week haar begeesterende boodschap van vrije zelfexpressie in de Ancienne Belgique.

Ook al was haar mengvorm van poëzie en rock-'n-roll geïnspireerd door persoonlijke helden als Jim Morrison, Jimi Hendrix en Arthur Rimbaud, de Amerikaanse kunstenares en zangeres Patti Smith (66) is tijdens haar carrière vooral trouw gebleven aan zichzelf.

Zo getuigde het vorig jaar ook in het Nederlands verschenen Just kids, waarin ze op een indringende manier vertelt over haar jonge jaren aan de zijde van kunstenaar Robert Mapplethorpe. Zo getuigt ook Banga, haar meest recente plaat die ze nu ook in Brussel komt voorstellen.

In feite verschilt dat album niet zoveel van haar inmiddels 38 jaar oude debuut, Horses. Uitgesmeerd over verschillende muzikale achtergronden zijn sommige nummers gebaseerd op improvisatie, terwijl andere net erg gestructureerd en traditioneel zijn. "We kunnen van iets heel breekbaars en intiems naar iets krachtigs en dissonants gaan, van een catchy drieminutenpopsong naar een epische zoektocht naar de psyche van de kunst," klinkt het. "Maar aan mijn interne drijfveren is er de voorbije decennia amper iets veranderd."

Herinnert u zich dan misschien nog het eerste lied dat u ooit zong?
Patti Smith: Het eerste liedje dat mijn moeder me leerde was 'Jesus loves me'. (Lacht) Mijn vader, die altijd een beetje contrair is geweest, leerde me daarna een kinderrijmpje dat dronken Ieren wel vaker zongen. (Zingt:) Taffy was a Welshman, Taffy was a thief. Maar echt onder de indruk was ik pas van Little Richards 'Tutti frutti' en 'The girl can't help it'. Ik hoorde die liedjes toen ik met mijn ouders op weg was naar de kerk en de Bijbelklassen. Zelfs als kind begreep ik toen al dat er iets revolutionairs te gebeuren stond. De sound van die prille rock-'n-roll was zo fysiek. We werden er helemaal in meegesleurd, want de generatie die de rock-'n-roll ontdekte, dát waren onze babysitters. En ik mocht dan een slungelachtig meisje zijn, ik leerde snel en ik beschikte over een fenomenale energie.

Wat sprak u buiten dat fysieke aspect zo aan in die prille rock-'n-roll?
Smith: Het was de kunst van het volk. Ik hield van allerlei kunsten, van literatuur, en van rocksterren, van Jimi Hendrix. Ik vind hem nog steeds de grootste rockster ooit. Maar daarnaast was ik er rotsvast van overtuigd dat rocksterren rock-'n-roll niet kunnen claimen, want rock-'n-roll behoort toe aan het volk. Ja, ik had een zekere attitude, en misschien ook wel iets te vertellen, maar ik maakte toch vooral gebruik van dezelfde drie akkoorden die iedereen kon spelen.

Voor een groot deel van Banga keerde u terug naar de Electric Lady Studios.
Smith: Dat vind ik nog steeds een privilege. We namen er onze eerste single, 'Piss factory', op, en de albums en Twelve. Ik ontmoette Jimi Hendrix en kende zijn dromen voor de studio. We geloofden allemaal in zijn missie. Hij stak niet alleen zijn gitaar in brand, hij gaf ook om onze planeet en zijn mensen. Met zijn muziek wilde hij een universele taal creëren om dat bewustzijn te promoten.

Het levendig houden van een globaal bewustzijn is ook op Banga een centraal thema.
Smith: Iedereen weet dat onze planeet bijna volledig de kluts kwijt is. De ijskappen smelten, soorten sterven uit. We moeten onze verantwoordelijkheid onder ogen zien. Maar ik besef dat een nummer schrijven niet meer volstaat. Een artiest kan de dingen niet veranderen. Hij kan wel inspireren, zoals Picasso met Guernica een groot antioorlogsstatement heeft gecreëerd, maar de oorlog niet heeft kunnen tegenhouden. Daar is meer kritische massa voor nodig. Met duizend kunnen we het verschil niet meer maken. Met miljoenen wel. De technologie kan een hulpmiddel zijn, omdat ze ons kan verbinden. Stel dat iemand zegt: "Oké, we beginnen een globale staking," en miljoenen zijn het ermee eens, dan kan er iets gebeuren. Eén dag niet consumeren en de grote bedrijven en de regeringen zullen wel in actie schieten. Want er is maar één ding waar ze bang van zijn: de macht van het getal. Dat is het enige wat wij hebben en zij vrezen. Daar ging 'People have the power' over. Iedereen moet een keuze maken, we kunnen allemaal iets doen.

Wat betekent de term 'punk' vandaag de dag nog voor u?
Smith: In het midden van de jaren 1970 was punk een reactie tegen het groeiende materialisme in de rock-'n-roll. Rockbands speelden in grote stadions en reden in limousines rond. Het leek alsof rock-'n-roll uit de handen van de gewone mensen was geglipt. Daar moesten we ons wel tegen afzetten. We gingen ons bewust antiglamoureus kleden. Onze aspiraties hadden te maken met vrijheid en zelfexpressie. Nu, punk mag van mij gebruikt worden als een wervende slogan als het jonge mensen helpt om muziek te ontdekken, maar zelf heb ik die labels niet nodig. Ik heb er meer versleten dan je op een papiertje kunt schrijven, en ze veranderden constant: 'De Wilde Mustang van de Rock-'n-Roll', 'De Dichteres-Rockster', 'De Koningin van de Punk', 'De Meter van de Punk', 'De Grootmoeder van de Punk', 'De Dinosaurus van de Punk'… Het zijn maar labels. Het ene jaar word je als een icoon gebrandmerkt, het volgende als een has-been. Als je lang genoeg leeft, gaat het vanzelf op en neer.

Eén scène uit Just kids is me erg bijgebleven, namelijk die waarin u beschrijft hoe u op een bepaald moment uw lange brave lokken inruilt voor een androgyne, Keith Richards-achtige look en hoe daardoor plots de hele New Yorkse kunstscene aan uw voeten lag.
Smith: Ja, het was bijzonder leerrijk om vast te stellen hoe al die trendy mensen hun opinie over mij hadden aangepast op basis van zoiets oppervlakkigs als een kapsel. Ik wist meteen hoe belangrijk je imago voor je was en hoe makkelijk je er mensen mee kon winnen. Toen heb ik mezelf beloofd om toch maar gewoon mezelf te blijven, want ik wist donders goed dat als ik ooit een groot podium op zou stappen en duizenden mensen klaar zouden staan om mijn naam te scanderen en hun liefde te sturen, me dat geen ene moer beter zou maken dan om het even wie. Als mensen hun energie op je focussen, dan is het je morele plicht om energie terug te geven.

Lees Patti Smith over Mapplethorpe op agendamagazine.be

Patti Smith
wanneer: 24 juni 2013 om 20.00 uur
tickets: SOLD OUT!