Praat achteraf: Orgel op maandag in de Finisterraekerk

Gehoord: Bart Jacobs speelt Saint-Saëns e.a. in het kader van ‘Orgel op maandag’ in de Onze-Lieve-Vrouw ter Finisterrækerk, Nieuwstraat, Brussel, www.bruxellessesorgues.org, gratis

“Dit is mijn droom: in een Thüringse kerk op een oud orgel partita’s van Bach spelen. De kleine stad buiten – het mag Mülhausen zijn of Altenburg – zal onder een vracht sneeuw liggen, het vriest stenen uit de grond, de zon straalt. Tussen twee stukken door hoor ik de joelende kinderen, hun stemmen zo hard als de vorst, zo scherp als de registers die ik trek. Indien Thüringen niet kan, is Mecklenburg - Vorpommern ook goed, graatmagere baksteengotiek.”

Aan het woord is Geert van Istendael in het hoofdstuk over Bach in zijn boek Mijn Duitsland uit 2007. Ik stel me voor dat het van Van Istendael misschien toch ook Brussel zou mogen zijn, en de volvette barok van de Finisterraekerk. Ik zie hem met zijn witte manen wapperend over de opgetrokken revers van een zwarte overjas de kerk binnenstappen en het orgel bestormen om de integrale Bach erdoor te rammen. Terwijl Staf Nimmegeers ondertussen stilletjes de absolutie verleent aan de zwarte schapen die zich even losgemaakt hebben van de kudde die dagelijks de Nieuwstraat wordt doorgejaagd. Dankzij het programma Orgel op maandag gebeurt iets gelijkaardigs ook ongeveer elke week in de Finisterraekerk. Orgel op maandag is één van de vele initiatieven die de promotoren van de orgelmuziek en de Brusselse orgels organiseren. Het gaat uit van de vzw Brusselse Orgels (BSO), die de voornaamste organisatoren van orgelconcerten in een federatie verzamelt. Zo kan u ook de volgende maandagen tijdens de middagpauze terecht in de Finisterraekerk voor een gratis concert. Vooraf kan u met opzet nog even de Inno binnengelopen om het contrast tussen het koopvee en melomanen en gelovigen nog beter te laten uitkomen.

Toen wij vorige week gingen was het niet om Geert van Istendael, maar om Bart Jacobs te horen. Jacobs (1976) studeerde orgel en klavecimbel aan het Lemmensinstituut in Leuven, behaalde er in 2000 het Meestergraaddiploma orgel, won prijzen op verschillende internationale orgelconcoursen en werkte zowel in binnen- als buitenland mee aan tal van opnames, concerten en festivals. Vaak speelt hij op het orgel van de Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal, want daar is hij sinds 2012 organist-titularis. Nu nam hij dus plaats achter het gerestaureerde orgel van de romantische orgelbouwer Hyppolyte Loret uit Dendermonde (1810-1879), voor een drie kwartier durend programma met werk van Johann Ludwig Krebs, Heinrich Nikolaus Gerber, Felix Mendelssohn, César Franck en Camille Saint-Saëns. Daarbij kreeg hij de hulp van met twee registranten: assistenten die registers (groep orgelpijpen met dezelfde klankkleur) moeten openen of sluiten en de bladmuziek omslaan. De toeschouwers voor het concert kwamen binnen op het moment dat een aantal kerkgangers net de middagdienst verlieten, en mochten dan iets doen waarvan ik niet zeker weet of paus emeritus Benedictus XVI dat wel zo tof vindt. Hun stoel omkeren, de lijdende Christus en het tabernakel met Zijn Lichaam de rug toekeren, en voor één keer eens het aanschijn naar dat monumentale orgel keren. Een dertigtal mensen waren daar speciaal voor gekomen. Een wonderlijk semi-religieus gebeuren toch wel, dat aantoont dat ons kerkelijk erfgoed ook in ongelovige tijden de zeden kan verzachten. Maakt de klank van de stad een ziel amoureus, dan maakt de klank van de kerk hem pieus.

Niet dat de Finisterraekerk anders geen begankenis heeft, want voortdurend komen daar mensen binnen en buiten. Maar tijdens dit concert mocht dat ook, aangezien de robuuste klanken wel tegen wat slaande deuren en schuifelende voeten kunnen. De variatie in het programma maakte een muziekleek als ik duidelijk dat er met zo’n orgel veel mogelijk is. Al refereert die typische fluwelen klank toch altijd aan dat uur op zondagmorgen dat je tijdens je jeugd zo vaak tegenstond, maar dat je nu weleens mist. Zoals Van Istendael ook getuigt in datzelfde stuk over Bach: “Ik hoefde trouwens niet alleen kerkelijke stukken te spelen van Bach. Een of andere Engelse suite was ook goed, klonk in ieder geval verrassend godsdienstig, geen hond daarbeneden die het merkte.”