Winterjazz met pianovirtuoos Bollani en zijn leermeester Rava

De Italiaanse muzikant Stefano Bollani mag dan klassiek opgeleid zijn aan het conservatorium van Firenze, hij is vooral een geweldig improvisator. “Eigenlijk haat Stefano Bollani, de pianist, die andere Stefano Bollani, de componist, omdat hij altijd iets anders wil spelen.” Het festival Winterjazz brengt hem samen met zijn leermeester, tompettist Enrico Riva.

Alhoewel hij voor het nieuwe jaar ook een vers soloprogramma in petto heeft, gaat Stefano Bollani (41) live liefst van al de dialoog aan met een andere open geest. Op Winterjazz wordt hij herenigd met zijn leermeester, de trompettist Enrico Rava (74), met wie hij een lange voorgeschiedenis van wederzijdse kruisbestuiving heeft.

Beïnvloed door zowel Rava als door de Canadese jazzpianist Oscar Peterson, de Russische componist Sergei Prokofiev en de Amerikaanse muzikale duizendpoot Frank Zappa gaat de Italiaanse virtuoos geen uitdaging uit de weg. “Ik ben de Taliban van de jazzmuziek niet. Het komt er op neer jezelf niet te imiteren en te blijven leren. Kijk naar Chick (Corea, red.), die op zijn 72ste nog steeds nieuwe dingen uitprobeert.”

Op Winterjazz staat u nog eens met Enrico Rava op het podium. Waarom is dat steeds een feest?
Stefano Bollani: Enrico is de belangrijkste muzikant die ik ooit ontmoet heb. Als kind was ik al fan. Toen ik in 1996 voor het eerst met hem samenspeelde ging er een droom in vervulling. Ik ben met hem blijven optreden omdat hij in de eerste plaats vrij is. Jazzmuzikanten willen meestal dat je speelt zoals ze zich ingebeeld hebben dat je speelt, Enrico niet. Precies omdat hij een heel open geest heeft vervelen we elkaar nooit. Ik heb zelfs het gevoel dat ik vrijer ben als ik met hem op het podium sta dan wanneer ik een soloconcert speel.

Hij adviseerde u destijds om de popscène, waar je in de jaren 1990 deel van uitmaakte, onder andere als bandlid van Jovanotti, achter je te laten en je voluit op de jazz te storten.
Bollani: Ja, en hij had het bij het rechte eind. Ik wilde eigenlijk altijd al jazzmuzikant worden, improviseren, creatief zijn,… Maar ik had iemand nodig die me zei dat ik het ook kon waarmaken.

Het lijkt alsof de openheid die je bij hem voelde een blauwdruk vormde voor de rest van je loopbaan, waarin je steeds muzikanten opzocht die je lieten improviseren.
Bollani: Dat is ook zo. Vorig jaar heb ik nog een plaat opgenomen met een van mijn grote helden, de Amerikaanse gitarist Bill Frisell. En ook al hadden we elkaar nooit eerder ontmoet, meer dan één dag hadden we - Bill, saxofonist Mark Turner en mijn trio - niet nodig om alles in te blikken. Het was een gok, maar het werkte. Weet je, als ik naar Bills muziek luister, denk ik dat hij alles onder controle heeft, maar in de studio werd ik precies het tegenovergestelde gewaar, want hij speelde de hele tijd met zijn hart. Ik speel het liefst samen met muzikanten die zowel dat hart als die open geest hoog in het vaandel dragen.

Tegenwoordig word ik wel geconfronteerd met het probleem dat al de muzikanten, waar ik ooit mee wilde samenwerken, ondertussen ofwel dood zijn, of al in mijn cv staan: Enrico Rava, Caetano Veloso, Chick Corea, Martial Solal. Eigenlijk zou ik op mijn 41ste dus op pensioen kunnen gaan. (lacht)

Dan gaat u toch gewoon onverwachte associaties aan. Zo zag ik u vorig jaar tijdens Leuven Jazz het podium delen met Fred Hersch. Dat is qua karakter een heel andere pianist, maar toch was het een plezier om uw ietwat frivole pianospel te horen meanderen tussen zijn meer academische, maar tegelijk ook geestige pianospel.
Bollani: Tegengestelden passen vaak beter bij mekaar dan we vooraf denken. Freds spel staat inderdaad niet het dichtst bij het mijne, maar precies daarom was het een uitdaging. Zo’n avontuur heb ik soms nodig. Anders ga ik me vervelen.

In september bracht je nog een album uit met de Brazilaanse bandolimvirtuoos Hamilton De Holanda. Heb je dan ook een boon voor de mandoline?
Bollani: Nee, niet echt. Het klinkt misschien raar, maar meestal maak ik abstractie van de instrumenten. Ik kijk in de eerste plaats naar de muzikant. En zelfs al ben ik geen grote bandolimfan, ik ben wel een fan van Hamilton. Als hij fluit had gespeeld, had ik ook een album met hem gemaakt.

Dat ligt in het verlengde van wat je al vaker beweerde: het gaat er niet om wat u speelt, maar wat u ermee doet, om hoe u uw eigen stijl ontwikkelt door met verschillende muzikanten te spelen en toch duidelijk te maken aan de luisteraars dat u het bent.
Bollani: Laat me het uitleggen aan de hand van de beste muziek aller tijden. Je kan de composities van Johan Sebastian Bach spelen op klavecimbel, op piano, of zelfs met twee fluiten of twee hobo’s. De muziek is àltijd interessant. Daar draait het om. Het instrument is maar een hulpmiddel om iets onder woorden te brengen.

Dat iets is bij u vaak het gevolg van improvisatie.
Bollani: Ja, daar hou ik van. Neem nu mijn duoplaat met pianist Chick Corea. Het gaat er niet om wie de solo speelt of wie vooraan in het geluid zit. Bekijk het als een rivier die stroomt, en jij hebt het wonderlijke gevoel dat je niet alleen bent. Die andere muzikant kan wat je speelt overnemen of uitleggen, of net een andere betekenis geven.

Het moet dan wel een erg goede muzikant zijn?
Bollani: Veel meer dan een geweldig muzikant moet hij open zijn. Open zijn betekent: over de gave beschikken om naar jou te luisteren terwijl hij naar zichzelf luistert, en daar iets mee doen. Mijn duoplaten zijn altijd gesprekken. Chick is daar ongelofelijk in. Hij luistert altijd. Alles wat hij speelt is een antwoord op wat hij ervoor gehoord heeft.

U staat bekend als een grote fan van wijlen Frank Zappa, wiens muziek je eerder al arrangeerde en speelde.
Bollani: Ja, ik denk er nu ook aan om eerdere live-opnames uit te brengen als eerbetoon. Ik ben dol op Zappa omdat hij er op een verrassende manier in slaagde alle mogelijke disciplines onder één dak te brengen in een tijd dat het nog vreemd was om dingen te combineren. Nu is muziek overal en beseft iedereen dat je moet combineren om te overleven. Maar voor mij is het een noodzaak. Ik ben de Taliban van de jazzmuziek niet. Momenteel ben ik zelfs een theatermonoloog aan het schrijven. Ik wil me vooral niet vervelen.”

Stefano Bollani & Enrico Rava, 14/1, 20.15, €18/20, Flagey

Winterjazz

14 > 25/1, Marni, de Vergniesstraat 25, Elsene. 02-639.09.82. www.theatremarni.com & Flagey, Heilig Kruisplein, Elsene. 02-641.10.20, www.flagey.be