Acht Congolese striptekenaars over vijftig jaar onafhankelijkheid

Voor de vijftigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid vroeg Africalia aan acht striptekenaars uit Kinshasa om deze woelige halve eeuw in stripvorm te gieten. De Brusselaar Alain Brezault bedacht de rode draad: de belevenissen van een tweeling gedoopt op 30 juni 1960.

Al snel gaat het bergaf met de busmaatschappij van Dipanda

Het stripverhaal, la BD, leeft in Congo en zeker in de hoofdstad Kinshasa, zegt schrijver en scenarist Brezault. Hij heeft veel ervaring heeft met schrijf- en communicatieprojecten in Afrika. "In Kinshasa alleen werken meer dan honderd striptekenaars en cartoonisten." Er werden in het verleden ook heel wat pogingen ondernomen om een striptijdschrift uit de grond te stampen, maar die botsten telkens op censuur en andere tegenkantingen.

De vereniging BD Kin Label, die enkele jaren geleden werd opgericht en inmiddels een dertigtal striptekenaars telt, lijkt er wel in te slagen. Met de financiële hulp van de vzw Africalia, die artiesten en culturele organisaties in Afrika steunt, geeft ze nu al een tijdje een driemaandelijks tijdschrift uit dat heel populair is.

Aan de directeur van Kin Label, Asimba Bathy, vroeg Africalia om een strip te maken over vijftig jaar Congolese onafhankelijkheid, Congo 50. Bathy haalde er zeven collega's bij. Samen verstripten ze een halve eeuw geschiedenis in 48 pagina's: elk nam zes platen voor zijn rekening, die telkens ongeveer zes jaar overspannen. "We hebben gewerkt volgens het principe van de mort subite. Elke tekenaar stopt abrupt, midden in het verhaal, en de volgende zet de plot verder," vertelde
Bathy onlangs bij de presentatie van het boek in het Afrikaanse res­taurant L'Horloge du Sud in Elsene.

Omdat Bathy op het eind vaststelde dat het geheel toch nog geen echt verhaal vormde, werd Brezault erbij gehaald als coach. Hij kwam met het idee om de geschiedenis te vertellen aan de hand van de belevenissen van een tweeling, gedoopt op de dag van de onafhankelijkheid. Broer en zus heten Dipanda en Lipanda, wat allebei 'onafhankelijkheid' betekent in het Lingala. Van de Belgen die moeten vertrekken, krijgen ze plantages in Basoko cadeau. Ze hebben dus geen slechte start in het leven, maar komen toch al gauw terecht in de woelige gebeurtenissen die het land treffen: rebellenopstanden en oorlog. Terwijl zus Lipanda verpleegster wordt in een vluchtelingenkamp in Goma, wordt broer Dipanda manager en mag hij tijdens de zairisering onder Mobutu de plaats innemen van de Belgische directeur van het nationale busbedrijf. Een tijdje gaat het goed, maar het bedrijf (en het land) takelt in sneltreinvaart af. Er zijn geen onderdelen meer om de bussen te herstellen, volgens Dipanda een gevolg van een boycot van het Westen.

Gezellig
Doordat het allemaal zo snel moet gaan, kom je van de eigenlijke geschiedenis van het land weinig te weten. De hoofden van de vier presidenten die Congo in vijftig jaar gekend heeft - Kasavubu, Mobutu, Kabila senior en Kabila junior - en van premier Patrice Lumumba staan dan wel op de cover, maar over de rol die ze gespeeld hebben, gaat het in deze strip niet. "We hebben bewust de politiek erbuiten gelaten. We wilden de geschiedenis 'op stripwijze' vertellen: simpel, gezellig, met een beetje humor. Dus hebben we het niet over het politieke regime, wel over de gevolgen ervan voor het leven van gewone mensen," zegt Bathy. "We zijn geen geschiedschrijvers," voegt coach Brezault eraan toe. Wie toch meer wil weten, kan aan het eind van het stripboek een politieke en een culturele chronologie raadplegen. Die laatste is vooral een overzicht van vijftig jaar BD in Congo.

De strip verschijnt alleen in het Frans en het Nederlands, niet in het Lingala, het Swahili of een van de andere Congolese talen. De Nederlandse vertaling is niet altijd even vlotjes. Als broer en zus elkaar weerzien in het vluchtelingenkamp in Goma, zegt Lipanda: "Het aantal Rwandese Hutuvluchtelingen neemt dagelijks toe...! Bovendien worden er acties met een tribaal karakter gemeld uit de streek van Banyamulenge."