Boek: James Ensor, een biografie

Tot bijna zestig jaar na zijn dood hebben we moeten wachten op een Nederlandstalige biografie van een van de grootste Belgische kunstenaars ooit. Maar nu bezorgde kunstcriticus, essayist en De Morgen-journalist Eric Min ons James Ensor, een biografie.

'In de souvenirwinkel van zijn grootouders maakt een papegaai kabaal; het ruikt er naar schimmel en katten, maar vooral naar de zure urine van oma's aapje, dat in de schelpen plast. Het beest ligt aan de ketting en […] wanneer hij op een grote opgezette vis kruipt, is het effect bepaald duivels.'

Met dit soort fantastische beschrijvingen - in dit geval van de souvenirwinkel van Ensors familie langs moederskant die zijn werk danig zal beïnvloeden - is Mins versie van het levensverhaal van James Sidney Edouard Ensor (1860-1949) helemaal doorspekt. De primaire bronnen van en over de schilder (essays, toespraken en brieven) zijn eerder schaars, en bovendien had Ensor de gewoonte zijn eigen biografie te manipuleren. Toch slaagt Min erin om op een vrij groot canvas de context te schetsen waarin de achthonderdvijftig schilderijen, meer dan honderd etsen en duizenden tekeningen van de Oostendse meester tot stand zijn gekomen.

Min reconstrueert de tijdgeest en de kunsthistorische stand van zaken in het tot een mondaine badstad uitgroeiende Oostende, maar ook in Brussel, de stad die als een rode draad door Ensors leven loopt. Het is daar waar zijn Britse vader geboren werd naar wie hij werd genoemd. Het is daar (in de Zuidstraat) waar hij zich in oktober 1877 inschreef aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten - waar hij aanvankelijk bedenkelijke resultaten behaalt die hij later zal proberen op te smukken. Volgens de biografie heeft Ensor in Brussel kamers bewoond in de toenmalige Sint-Jansstraat, de Zuidlaan, en de Borgwal. Een belangrijke episode is ook die van zijn vriendschap met de intellectuelenfamilies Rousseau en Hannon in het huis aan de Vautierstraat 20 dat nog steeds overeind staat. Ensor stelt in Brussel voor het eerst tentoon in 1881 waarna exposities in de salons van Les XX, La Libre Esthétique en het Paleis voor Schone Kunsten volgen. In het PSK werd uiteindelijk ook zijn meesterwerk De intrede van Christus in Brussel vertoond, waar Min veel aandacht aan besteedt.

Min past trouwens voor een psychologische of droog theoretische aanpak, en koppelt vaak terug naar concrete schilderijen en tekeningen. (Michaël Bellon)

:: James Ensor, een biografie, geschreven door Eric Min, uitgegeven bij Meulenhoff/Manteau, Antwerpen, 342 blz., €28,25