Brussel-Abbeville, enkele reis

Op 20 mei 1940 werden in het Noord-Franse Abbeville 21 mensen geëxecuteerd die in de chaos van de Duitse inval door de Belgische autoriteiten als 'staatsgevaarlijk' waren bestempeld. Tim Trachet stelde het bloedstollende verhaal te boek.

De 21 slachtoffers van het drama van Abbeville behoorden tot een groep van 78 arrestanten. Die bevatte inderdaad een aantal spionnen, maar voor een groot deel ging het om personen die op basis van een bepaalde reputatie, en soms zelfs op basis van geheel toevallige omstandigheden, werden opgepakt en gedeporteerd. Er waren Vlaams-nationalisten, socialisten, communisten, Belgen, migranten, joden, Duitsers, gewone en vooraanstaande burgers, mannen, maar ook drie vrouwen bij. De bekendste onder hen was wel Joris Van Severen, de leider van het fascistische - maar anti-Duitse - Verbond van Dietsche Nationaalsolidaristen (Verdinaso). Net als de andere slachtoffers, die veelal niet politiek actief waren, werd hij door de rijkswacht op een transport gezet dat hem tot in de kelder van een kiosk in het parkje in Abbeville zou brengen. Een muurtje vlakbij diende de nauwelijks geïnformeerde Franse soldaten tot executieplaats. Tijdens de bombardementen van de Duitsers op Abbeville werden de slachtoffers zonder enige vorm van proces voor het vuurpeloton gezet. Dat de rest van de gearresteerden de dans ontsprong, was alleen te danken aan grillen, van dezelfde orde als de grillen die hen daar gebracht hadden.
De Brusselse journalist Tim Trachet was als onderzoeker en scenarist betrokken bij de Canvas-documentaire Het bloedbad van Abbeville, die in 2007 in de reeks Keerpunt werd uitgezonden. Hij werkte zijn bevindingen, die mede zijn gebaseerd op het uitvoerige standaardwerk Dossier Abbeville van Carlos Vlaemynck, uit in een boek dat voor het eerst op een tegelijk vlotte, serene en bevattelijke manier deze traumatische en duistere historie uit de doeken doet.
Voor zover nodig gaat Trachet in op de levensloop van de slachtoffers tot aan hun arrestatie. Dan beschrijft hij op zeer gedetailleerde en haast filmische wijze de bloedstollende ogenblikken in de kelder, waar de veroordeelden een voor een uit werden gehaald. En tot slot brengt hij ook klaarheid in de problematische afwikkeling die de zaak voor alle betrokkenen had, dat alles in de context van de krijgsbewegingen op dat moment, en van de ideologische sentimenten, groteske misverstanden, en fatale menselijke tekortkomingen van bevolking en autoriteiten.

De meeste arrestaties voor de deportatie werden overigens verricht in Brugge en in Brussel. Zo werd in Sint-Gillis Luigi Lazarelli opgepakt, op dat moment de leider van de socialistische partij in België. En in Elsene de kleermaker Abraham Goldwasser, die de kledingzaak Maison Albert op het Stefaniaplein uitbaatte. Die laatste zou bij de executies niet aan de beurt komen, maar niet lang na zijn terugkeer in Brussel belandde hij op het bekende Twintigste Konvooi, dat hem van de Dossinkazerne in Mechelen per trein naar Auschwitz moest brengen. Daar behoorde hij echter tot de gelukkigen die in de buurt van Boortmeerbeek uit enkele wagons ontzet konden worden. Zo ontsnapte hij andermaal aan een gewisse dood. Net als de minder fortuinlijken uit dit verhaal krijgt hij met dit boek nog een klein herdenkingsmonumentje.

:: Tim Trachet, Het drama van Abbeville, uitg. Houtekiet, 174 blz., 18,50 euro