Das Mauerfall­doppelfestival: de val van de Muur in Flagey

Met de Muur viel op 9 november 1989 een cruciale dominosteen in een proces dat nu nog verdergaat. Twee festivals rond de gebeurtenissen van toen worden mee georganiseerd door culturele instellingen uit het voormalige Oostblok.

W ie in 1989 nog niet geboren was of ondertussen twintig jaar ouder is geworden, kan volgende week een intense cursus gaan volgen in Flagey. Flagey is (mede)organisator en gastheer van twee op elkaar aansluitende festivals die grotendeels in het teken staan van het einde van het communisme en de hereniging van Oost- en West-Europa.

Focus 89 - 20 years of (r)evolution in Europe brengt die bewogen geschiedenis in woord en beeld met een belangrijke reeks debatten en films. De derde editie van het Festival van de Filosofie bekijkt onder andere het concept 'muur' vanuit filosofisch oogpunt.

Flagey organiseert het festival samen met Eunic, het samenwerkingsverband van Europese culturele instellingen, waartoe sinds de toetreding tot de EU van alle Centraal- en Oost-Europese landen (behalve Albanië), ook de culturele dienst van de Poolse ambassade en de Tsjechische, Hongaarse en Roemeense culturele instituten zijn gaan behoren. Ze zorgden voor een internationaal programma, dat diepgaande reflectie (in debatten met vooraanstaanden) koppelt aan toegankelijke geschiedenis(sen) in documentaires en auteursfilms.

Man van staal
Dat die geschiedenis verder teruggaat dan 1989, wordt meteen duidelijk in de openingsfilm, gekozen door de surprise special guest van het festival. Man van staal van de Poolse regisseur Andrzej Wajda dateert van 1981 en gaat over de staking op de scheepswerf van Gdansk, onder leiding van Lech Walesa en zijn vakbond Solidarnosc.

Op de tweede dag van het festival volgt een debat over de rol van de oppositie in de veranderingen, met onder meer de Duitse kunstenares en voormalige dissidente Bärbel Bohley, en de Russische dichteres en sovjet-opposante Natalya Gorbanev­skaya. Op dat debat volgt de film Die Architekten van Peter Kahane, over een groep rebelse architecten in Oost-Berlijn die op de weerstand van het systeem stuiten.

11 november is een dag van documentaires, met oudere en vrij recente bespiegelingen over politieke gevangenen ( Jeder schweigt von etwas anderem ), de eerste vrije verkiezingen in 1990 ( Berliner Ballade ), en de impact van de Muur ( Berlin côté mur, côté jardin , Die andere Seite ). Daarna volgt een debat tussen stedenbouwkundigen en architecten over de invloed van de politieke veranderingen sinds 1989 op het aanzicht van de stad.

Donderdag staan de twee avondfilms in het teken van (n)Ostalgie, met het onverbloemd sentimentele Sonnenallee van Lean­der Haußmann, en een terugblik op de Roemeense revolutie in 12:08 East of Bucharest . Vrijdag en zaterdag staat de menselijke impact centraal in het geprezen migratiedrama Import/export van Ulrich Seidl, het beangstigende Rossiya 88 over skinheads en neonazi's in Rusland, Made in Hungaria en Grbavica over het wel en wee in ex-Joegoslavië.

Filosofie
Ondertussen is op zaterdag ook het Festival van de Filosofie begonnen, met de journaliste Anna Luyten en de auteur Jacques De Decker als voorzitters. Zaterdag en zondag wordt gratis de volledige documentairereeks In Europa naar het boek van Geert Mak getoond. Zaterdag is de Portugese denker en Europakenner Eduardo Lourenço te gast en is er 's avonds de interdisciplinaire discussie Over muren... en andere vrijheden met onder meer Stefan Hertmans, Philippe Van Parijs van de UCL en acteur Dirk Roofthooft.

Op de afsluitende zondag organiseert Focus 89 nog een debat over twintig jaar ideo­logische, economische en sociale veranderingen in Europa, en pakt het Festival van de Filosofie behalve met kinder­ateliers en een symposium over de filosoof Spinoza uit met de komst van de toonaangevende Britse historicus, journalist en Oost-Europakenner Timothy Garton Ash. Het slotakkoord komt van Lukas Moodyssons beenharde prent Lilja 4-ever .

:: Focus 89 van 9 tot en met 15 november, Festival van de Filosofie op 14 en 15 november, allebei in Flagey, Heilig-Kruisplein, 1050 Elsene. Meer info op 02-641.10.10, www.flagey.be en
www.focus89.eu