De hete adem van een tentoonstelling

"Woestijnbewoners zien soms geen regen gedurende twee of drie generaties." Ivo Grammet, commissaris van de tentoonstelling Palmentuinen in Marokko, zet het een en het ander in perspectief. Ook multiculturaliteit, wanneer hij bezoekers van Noord-Marokkaanse afkomst hoort zeggen dat ze bijgeleerd hebben over hun zuiderburen: "Symbiose van culturen! Dat is nu net de bedoeling van deze tentoonstelling."

De rijke cultuur van Zuid-Marokko is ontstaan door eeuwenlange contacten tussen nomaden en sedentaire volkeren in de pre-Sahara, tussen het Atlasgebergte en de vlaktes in het zuiden. De ontmoetingen speelden zich af in de oases van Marokko, de palmentuinen. En dat is ook de naam van de tentoonstelling in de Hallepoort, een samenwerking van het culturele ontmoetingsproject Marokko. Symbiose van Culturen en de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis.

Het lijkt wel of de tentoonstelling het enthousiasme ademt van gids Ivo Grammet. Hoe hij over de wind in de zeer lichte drapering van de vrouwenkledij vertelt, of hoe hij de artiest van een tweehonderdjarige houten deur een hedendaagse blik toedicht. Er valt dan ook veel bij te leren over de rijke cultuur van Zuid-Marokko, op elk van de drie verdiepingen van de Hallepoort iets anders: over het dagelijks leven, de kunst, en de kledij. Het dagelijks leven staat in het teken van de zoektocht naar water en de organisatie van de waterbedeling. Door de toenemende waterschaarste wordt het nomadenbestaan bedreigd. Niet alleen de oprukkende woestijn is daar verantwoordelijk voor, maar ook de moderne irrigatiesystemen die de ondergrondse watervoorraden uitputten. Organisaties zoals de Belgische Technische Coöperatie (Ontwikkelingssamenwerking) werken in het zuiden van Marokko aan duurzame systemen van waterzuivering en drinkwatervoorziening.

Tekna
Een nomadisch bestaan leiden, kan het exotischer voor westerse huismussen? Een breedbeeld-tv op de tentoonstelling toont het Tekna-volk, een erg verspreid nomadenvolk dat een keer per jaar samenkomt om te feesten. Het Tekna-volk is volgens gids Grammet nooit eerder zo uitgebreid gefilmd. In de Hallepoort is een zomertent van de Tekna-nomaden opgezet, traditioneel een werkje voor sterke vrouwenhanden. Deze manier van leven is terug te vinden bij nomaden van Tibet tot aan de Atlantische Oceaan. In de zevende eeuw werd de pre-Sahara overspoeld door Arabische nomaden die de islam en allerlei gewoontes importeerden. In tenten leven werd zelfs door de seminomadische herdersgroepen overgenomen, die daarvoor in hutten leefden in de zomer, en in de grotten van de lager gelegen vlaktes in de winter. Typische voorwerpen voor de groot-nomadische tentencultuur zijn het dromedariszadel, en de tafel voor de lederen voorraadzakken die bij het rondtrekken omgekeerd op de rug van de dromedaris hangt. Tussen de vier tafelpoten wordt een zeil gespannen, volgens de papieren bezoekersgids om de goederen tegen de zon te beschermen, maar onze gids van vlees en bloed ziet het anders: "En de vrouw zit uit de brandende zon!"

Pisé
De sedentaire woestijnvolkeren echter bouwen machtige agadirs, letterlijk graanopslagplaatsen. Voorraden aanleggen is levensnoodzakelijk om jaren van misoogst te overbruggen. Wachters voor de ommuurde vestingen zijn dan ook geen overbodige luxe. De woningen zijn gebouwd van steen of pisé, gestampte vochtige aarde, versterkt met stro. De rode bouwwerken van rijkelui zien er ondanks deze primitieve techniek indrukwekkend uit.

Tegenover de machtige dubbele deur van de Hallepoort staat die uit Aït Ouaouzguite, in gegraveerd en beschilderd grenen en populier, volgens Grammet "echte kunst die niet zou misstaan in grote musea." De opstelling per onderwerp is niet overdadig en werkt daarom rustgevend: een huwelijkskoffer bij de koffer voor het theeritueel, het trapvormig spreekgestoelte van de imam bij de Koranplank, aardewerk voor de energierijke dadels bij dat om muizen te vangen. De kleurrijke tapijten zijn geometrisch versierd met passer en meetlat, net zoals bij de gevlochten broodkorven en manden, maar enkele wevers experimenteerden met vrije vormen. De vlechtversieringen van koraal, amber, schelpen, zilver en munten aan de uiteinden van de haarlokken deden dienst als banken, en armbanden soms als verdedigingsmateriaal. Eén hoger dan de verdieping met de kledij, met kinderjellaba en sluiers met hennadesign, kunt u uw dorst lessen.

:: Palmentuinen in Marokko. Culturele ontmoetingen, Hallepoort, Zuidlaan, Brussel, project van Symbiose vzw en KMKG, onder de bescherming van Zijne Majesteit Mohammed VI, Koning van Marokko, tot 4/3/06, di-vr 9.30-17.00, za & zo 10-17.00
Info en reservatie rondleidingen: 02-533.34.52