De wereld doordacht: Indrukken van de hedendaagse wereld

In het kader van het Franse voorzitterschap van Europa lopen in België tientallen kunstprojecten. Het zwaartepunt van Francekunstart.be ligt in Brussel. De Elektriciteitscentrale presenteert 'De wereld doordacht/Réfléchir le monde', een groepstentoonstelling waar een dozijn Franse kunstenaars aan bijdragen.

Tot 31 december is Frankrijk voorzitter van de Europese Unie en dat gaat in België gepaard met een hoop culturele activiteiten. Vooral in Brussel staat een hoop evenementen rond onze artistieke zuiderburen op het programma. Wellicht is u dezer dagen de flashy installatie Convergence van Yann Kersalé op de Grote Markt niet ontgaan. Minder zichtbaar zijn de tientallen evenementen die zich binnenshuis afspelen.

Curatoren Anne-Laure Chamboissier en Bernard Marcelis zetten in België vijf tentoonstellingen neer, waarvan vier in de hoofdstad. Ze maken deel uit van Francekunstart.be, de verzamelnaam van de culturele manifestaties naar aanleiding van het voorzitterschap. Zo liep eerder in het Brusselse ING Cultuurcentrum Portret en landschap in de 21e eeuw/Portrait et paysage du XXIe siècle, een groepstentoonstelling met actuele vormen van de geijkte genres 'portret' en 'landschap'. Op dit moment is in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten de tentoonstelling Breuk en erfenis (de jaren 70)/Ruptures et héritages (les années 70) te bezichtigen (tot 18/1/2009), een overzicht van de generatie Franse kunstenaars die in de jaren 1970 opkwam. Een vierde grote tentoonstelling heet Brussel, gebied van convergenties/Bruxelles, territoire de convergences in het Museum van Elsene (van 26/11 tot 29/1/2009). Die focust op het werk van (jonge) Franse kunstenaars die zich in België en in het bijzonder in Brussel vestigden. Nog samengesteld door Chamboissier en Marcelis is De schilderkunst in vraag gesteld/La peinture en question(s), te zien in Les Abattoirs en in het Musée des Beaux-Arts, beide te Bergen (tot 8/2/2009).

Incomplete cartografie
Wij gingen kijken naar De wereld doordacht/Réfléchir le monde, een actuele kunsttentoonstelling in De Elektriciteitscentrale waaraan twaalf Franse hedendaagse kunstenaars deelnemen. De tentoonstelling wil zich volop in het hier en nu inschrijven. De eerste zinnen van de inleidende tekst van de tentoonstelling klinken even ambitieus als weinigzeggend: "Meer dan ooit dringen de actualiteit en de gemediatiseerde context in het dagelijkse leven binnen. Dat fenomeen breidde zich uit in de jaren 1980 met de invloed van de televisie, de satellietbeelden en internet. Tal van kunstenaars begonnen met de codes van de documentaire te spelen, en ze vermengden kunst, fictie en reportage. Deze tentoonstelling laat de verschillende stappen zien, de verschillende manieren waarop men met verschillende technieken en dragers naar de wereld keek, van fotografie over video tot installatie."

Op de persvoorstelling lichtten de curatoren Chamboissier en Marcelis toe eerst de werken gekozen te hebben om vervolgens naar een thema toe te werken. Ook omschreven ze de tentoonstelling als "een blik op de hedendaagse wereld en wat er vandaag allemaal gebeurt, soms kritisch, soms subjectief en niet zelden emotioneel van inslag, resulterend in een incomplete cartografie van de wereld." Hun uitspraken houden wat De wereld doordacht betreft absoluut steek. In het licht van het hedendaagse kunsttheoretische discours zijn ze echter gemeengoed, werden ze een open deur. Voor een relatief kleinschalige tentoonstelling als deze vormen ze bovendien een veel te ruime en al te losse insteek. In het parcours resulteert dat in een frustrerend gemis aan samenhang.

Utopische noties
In het beste geval is in dit samenraapsel interessant individueel werk te zien. En als het helemaal meevalt is dat in goede condities tentoongesteld. Het net geïnstalleerde Damni i colori (2003) van Anri Sala is daar een voorbeeld van. De Albanees-Franse kunstenaar richt in deze creatieve documentaire de blik op een wijk in Tirana waar de gevels van grijze ex-communistische flats en appartementsgebouwen werden geschilderd in kleurige, Mondriaanachtige patronen. Beelden van de bonte optrekjes worden van tekst voorzien door de burgemeester die ingaat op de utopische notie van het project waar de burgers/bewoners aan meewerkten. Door op de grens van documentaire en fictie te balanceren - Is wat we zien wel echt of zette de kunstenaar alles in scène? - versterkt Damni i colori de poëtische inslag en de onderliggende autobiografische referenties.

Melik Ohanian behoort tot de meest veelbelovende jonge Franse fotografen en filmmakers. In zijn werk staan onder meer het 'onzichtbare' beeld en het geheugen centraal. Ook zoekt hij naar meervoudige werkelijkheden, zoals die in de cinema of politieke documenten aantreden. Dat laatste is ook het geval in het gepresenteerde Hidden (2005), een installatie die de techniek van de steganografie illustreert. Dat is een op de cryptografie gebaseerde vaardigheid die het mogelijk maakt om geheime info in een afbeelding of tekening te coderen. Op een groot scherm zien we een beeld (bijvoorbeeld van een olieveld), terwijl een kleinere monitor de 'verborgen' computercode toont.

Surrealistisch
Boeiend zijn ook de digitale foto's van Philippe Chancel, een kunstenaar die zich al een goede twintig jaar ophoudt op de grenzen van kunst, documentaire en journalistiek. Het tentoongestelde Downtown Dubai Emirates (2008) is een reeks op de muur gekleefde, bewust een beetje slordig afgedrukte opnames van Dubai. We zien bijvoorbeeld de Burj Dubai in constructie, met 636 meter het hoogste gebouw ter wereld, in zijn ietwat surrealistische setting van woestijn en omringende laagbouw. Dat soort beelden, die de vooruitgang en de utopie moeten representeren, spiegelt hij aan Workers Dubai Emirates. Dat is een reeks van twintig prints waarop gehelmde mannen de humane, meer reële kant van het droombeeld vertegenwoordigen. Het is alleen jammer dat de foto's nogal ver uit elkaar hangen, zodat de meeste bezoekers wellicht moeite zullen hebben om de twee werken aan elkaar te linken.

Geen hokjes
In het verleden werden werken in De Elektriciteitscentrale soms ongelukkig opgesteld. Helaas is dat ook nu het geval, al zijn wij opgelucht dat er intussen een aantal typische fouten niet meer werd gemaakt (zo werd er bij vorige expo's steeds werk geprojecteerd in een ongelukkige nis tegen het plafond, waar nu gelukkig van werd afgezien). Toch kan het nog heel wat beter. Zo is Le mur (2003), een video van Ange Leccia, haast onzichtbaar (en onhoorbaar). De projectie lijdt sterk onder de lichtinval van de sculptuur van Kader Atta (Tawaaf, 2008: een cirkel van bierblikken die vormelijk naar Richard Long verwijst en inhoudelijk naar de problematiek in de banlieue). Ook de volumeknop mocht wat hoger: waar het werk precies over ging viel niet te achterhalen.

Positief is wel dat de ruimte van De Elektriciteitscentrale ditmaal beter werd gebruikt. Weg zijn de hokjes, de tentoonstelling laat zich op een open manier lezen. Eén installatie uit De wereld doordacht is elders opgesteld. Zo nodigden de curatoren Claude Lévêque, de man die dit jaar Frankrijk in Venetië zal vertegenwoordigen, uit de installatie Hymne in de kunstschool Iselp aan de Waterloolaan te installeren.

:: De wereld doordacht/Réfléchir le monde
wanneer: > 11 november 2009 - Woensdag > zondag: 10.30 > 18.00 uur (gesloten: 1 november + 24, 25 en 31 januari + 1 januari)
waar: De Elektriciteitscentrale, Sint-Katelijneplein 44, Brussel, 02-279.64.35, cultuur@brucity.be
inkom: 2 / 4 / 5 euro