Elisabeth Jongen: 'Elk boek is een droom die uitkomt'

"Al zolang ik me kan herinneren, ben ik omringd door boeken. Mijn moeder kocht kinderboeken in alle mogelijke talen. Frans, Engels, Duits, noem maar op. Voor ons, maar misschien nog meer voor zichzelf. Zo heb ik geleerd hoe aangenaam lezen kan zijn. Het virus is blijven hangen, en nu heb ik al negen jaar een uitgeverij." Die uitgeverij is Versant Sud, de charmante vrouw voor en achter de schermen is Elisabeth Jongen.

Voor ons op tafel ligt de jongste uitgave van Versant Sud: Bel­gian heritage in India , prachtig geïllustreerd, gemaakt voor de missie van prins Filip en prinses Mathilde in India. "De auteur, Philippe Falisse, heeft het persoonlijk mogen overhandigen aan de prins tijdens een receptie op de Belgische ambassade in Delhi. Een mooie erkenning van ons werk."

"Falisse heeft veertig jaar in India gewoond, waar hij lang actief was als cultureel attaché. Ik heb hem leren kennen tijdens een reis met de Bozar Patrons; een tweede keer ben ik met hem in contact gekomen toen ik bezig was met een boek over Val Saint-Lambert en op zoek was naar sporen van de befaamde Belgische kristalcreaties in India. Toen bleek dat het een passie van hem was, dat hij al twee jaar met opzoekwerk bezig was. Enkele maanden later is hij met pensioen gegaan en naar België teruggekomen. Hij zei me toen dat er nog zoveel interessante dingen te vertellen waren over de relaties tussen België en India."

"Dat ons land er sporen heeft achtergelaten, is vooral toe te schrijven aan de Oostendse Compagnie. Op een kaart uit 1726, met daarop onder meer alle Europese gebieden in India, staat zelfs een Loge Flamande van de Compagnie. Een van de eerste reizigers die Europa dat fabuleuze land hebben leren kennen - door zijn Hindoe-etsen -, was een Antwerpenaar: Frans-Balthasar Solvyns. Musea pronken er met Vlaamse meesters, gekocht door Indiase prinsen; tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben er zelfs Indiase soldaten meegevochten aan de IJzer. En weinig mensen weten het, maar prins Filip heeft nog in de bidonvilles van Calcutta gewerkt."

"Banden die door de jaren tussen landen gegroeid zijn, is een thema dat me enorm fascineert. Die dingen aan de oppervlakte brengen kan helpen om elkaar beter te begrijpen, en kan op het gebied van zaken een positieve invloed hebben."

Andere lucht
Versant Sud, 'zuidflank'. De naam verwijst niet alleen naar Jongens voorliefde voor bergwandelingen, maar ook naar haar Zuid-Amerikaanse verleden.

"Na een tijdje viola da gamba te hebben gestudeerd aan het conservatorium van Antwerpen, heb ik een licentie Taal en Linguïstiek behaald aan de ULB. Duits en Italiaans. Daarna heb ik mijn blik gericht op Zuid-Amerika; om persoonlijke redenen moest ik dringend ergens andere lucht gaan opsnuiven."

"De keuze viel op Santiago de Chile, de hoofdstad van Chili. Tien jaar heb ik er gewoond en gewerkt. Eerst een tijdje voor de Verenigde Naties - taalonderricht en macro-economische vertalingen -, daarna vijf jaar voor de Europese Commissie. Een mooie tijd was het. Chili is een heel ontwikkeld land met een goed draaiende economie. Het klimaat is mediterraan, het leven conviviaal . Je keek er uit op de eeuwige sneeuw van het Andesgebergte langs de kust, in de winter was het elk weekend skitime . En van een integratieprobleem is er op geen enkel ogenblik sprake geweest. Van bij het begin werd ik links en rechts uitgenodigd; een netwerk van kennissen en vrienden uitbouwen was een fluitje van een cent."

"Leidde ik er dus een prinsheerlijk en verrijkend leventje, toch begon ik gaandeweg de Europese cultuur te missen. De muziek, maar ook het architecturale patrimonium, dat zijn weerga niet kent."

Weer aanpassen
Terug naar België, naar Louvain-la-Neuve dit keer. "Weer wennen, ik heb er toch wel twee jaar over gedaan. In Chili, met zijn schitterende klimaat, speelde het leven zich buitenshuis af. Steeds was er wel iemand bij wie je welkom was, sociaal contact ging als vanzelf. In Louvain-la-Neuve moest ik dat allemaal missen. Pas toen ik enkele jaren later weer in Brussel ben gaan wonen, heb ik opnieuw een sociaal netwerk kunnen opbouwen. Heel simpel, door Bozar Patron te worden en lid te worden van de Vrienden van de Munt. Daardoor ging ik mensen ontmoeten die eenzelfde passie delen. Ga ik naar een concert, dan zit ik altijd wel naast iemand die ik ken, en tijdens de pauze is er gelegenheid om nieuwe mensen te leren kennen. Met daarbovenop nog eens de groepsreizen als sociaal smeermiddel."

"Dat alles, en nog veel meer, vind ik in Brussel, echt wel de stad van mijn hart. Wat ik - na tien jaar Zuid-Amerika - enorm apprecieer, is dat je hier in het centrum van Europa bent, en dat de internationale verbindingen met trein en vliegtuig binnen handbereik liggen. Ik vind het ook prachtig om te kunnen leven op het kruispunt van twee grote, tegengestelde culturen: de Latijnse en de Germaanse. Dat was ook al zo in mijn familie. Vaders kant Vlaams met Nederlandse roots , moeders kant Waals met roots in Frankrijk. De combinatie van de Germaanse discipline en de Latijnse spirit maakt echt wel de rijkdom van Brussel en van het land uit, althans voor de mensen die er voeling mee willen hebben. En ik heb dat voor mezelf nog een beetje uitgebreid met de latinocultuur. In een stad leven waar maar één taal wordt gesproken, waar maar plaats is voor een enkele cultuur, zou ik werkelijk niet kunnen."

"En dan is er nog het cultuurleven: buitengewoon! En van die cultuur geniet ik niet alleen passief. Ik heb opnieuw de viool opgenomen. Ik volg elke week les, speel in een orkest en in een snarenkwartet. Het orkest is een jaar geleden opgericht door een jonge vrouw, die ook in Elsene woont en die voor dirigent studeert in Maastricht. Enkele maanden geleden nog hebben we Peter en de wolf opgevoerd voor 350 man. Zelf muziek spelen dus, concerten bijwonen. Maar ook veel wandelen, enkele keren per week gaan zwemmen in Club Aspria en, als het zonnetje schijnt, genieten van een goed boek in het park van de Ter Kamerenabdij, hier aan de overkant."

Geïllustreerd
Niet lang na haar terugkeer naar België is Jongen met haar uitgeverij begonnen, Éditions Versant Sud. "Ik werkte voor een uitgever van school- en universiteitsboeken en had met de jaren wat geld opzijgelegd. De tijd was rijp voor de volgende stap. De makkelijkste weg was het allerminst, het is geen makkelijk beroep. Mocht de drijfveer poen pakken zijn, dan zou ik beter sokken gaan verkopen."

"Negen jaar ben ik nu actief, en ik heb toch al zowat vijftig boeken kunnen uitbrengen. Het is begeesterend werk, elk boek is de realisatie van alweer een droom. Ik leer er ook veel mensen door kennen, en ik kan blijven reizen. Gespecialiseerd zijn we in geschiedenis, toerisme en muziek. Geïllustreerde boeken, de moeilijkste markt van allemaal, omdat er in die sector bijna geen onafhankelijke uitgevers meer zijn. Leven van de Belgische markt alleen is bovendien onmogelijk. Maar ik had het voordeel in het buitenland te hebben gewoond en al professioneel actief geweest te zijn in een internationaal netwerk. Het maakt werken rond internationale onderwerpen en exporteren zoveel makkelijker. Wij exporteren naar Zwitserland, Canada, Luxemburg, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Zuid-Amerika. Frankrijk? Een ramp. De Franse markt is enorm gesloten; voor een buitenlandse uitgever is het bijna onmogelijk om er voet aan de grond te krijgen."

"Kwaliteit is voor mij een conditio sine qua non. En daarvoor zit ik goed in België, de traditie van het kwaliteitsboek leeft hier nog. Maar het is dikwijls toch zo moeilijk, door de ingewikkelde constructie van het land, de talenkwestie. Zo mogen we ons boek over het Zwin - Franstalig - daar niet meer verkopen omdat het natuurgebied is aangekocht door de Vlaamse Gemeenschap. Het is ook zo dat hulp aan uitgevers in veel landen beter is uitgebouwd dan bij ons. Daarom ook wil ik ernaar streven co-edities in vertaling uit te brengen met Nederlandstalige uitgevers. En, bij uitbreiding, met buitenlandse uitgevers."