Erasmushuis zet werk van eerste 'Belgische' graficus in de kijker

Het Erasmushuis zet het werk van drukker Theodoricus Martinus, ofwel Dirk Martens, in de kijker. De locatie is overigens geenszins toevallig: Erasmus, de 'prins van het humanisme', was Martens' voornaamste opdrachtgever.

D irk Martens (1447-1534) krijgt in de geschiedenisboeken een eervolle vermelding als allereerste 'Belgische' drukker. Dat mag je gerust met een korrel zout nemen, en wel om twee redenen. De meest voor de hand liggende is dat België in die periode nog niet bestond. En ten tweede: het Aalsterse drukkersatelier waar Martens werkte, ontstond vooral op initiatief van de Duitser Jan van Westfalen. Dat wordt in de Belgisch-patriottische geschiedenisboeken gemakshalve wel eens vergeten.

De grootste verdienste van Dirk Martens was wel dat hij Erasmus een vaste klant kon noemen. In die tijd verdienden drukkers vooral hun brood door statuten van religieuze gemeenschappen of Ita­liaanse auteurs te drukken. Martens was ambitieu­zer en wilde genieën 'van eigen bodem' publiceren. Dat genie vond hij in Erasmus in 1503, toen de beroemde humanist, berooid en door de pest uit Parijs weggejaagd, zijn weg vond naar onze contreien.

Revolutionair
Martens was verantwoordelijk voor het drukken van Erasmus' Lucubratiuncula. In die boekjes schrijft Erasmus zijn vernieuwende ideeën neer over de rol van Christus als onderwijzer, belangrijker dan het tot dan toe overheersende beeld van Christus als martelaar. Opmerkelijk aan het drukwerk is de sobere titelpagina en het romeinse lettertype. De romein gebruiken gold destijds als een waar statement: geleerden hanteerden in die tijd enkel het gotische lettertype. Het romeinse lettertype werd vooral gelezen door het humanistische publiek, dat wilde terugkeren naar het antieke schriftbeeld. Ook komen in het werk geen afkortingen voor, wat gezien de kostbaarheid van paginaruimte hoogst uitzonderlijk was.

Martens gaat nog verder dan het al revolutionaire romeinse lettertype. Hij heeft als een van de eerste drukkers vooral oog voor de esthetiek van een pagina. In onze contreien is hij op dat vlak een ware vernieuwer. Zo importeert hij de Italiaanse gotische letter, cursieven, en Griekse en Hebreeuwse letters.

De tentoonstelling Typographus geeft via een dertigtal originele drukwerken een beperkt maar interessant overzicht van het werk van het Belgische pioniersdrukwerk. De drukwerken zijn in de zalen van het Erasmushuis in de vitrines te bezichtigen, maar in de boeken 'bladeren' kan ook via de gedigitaliseerde versie op de website van de Koninklijke Bibliotheek Albertina, die tijdens de tentoonstelling te raadplegen is. Curator Alexandre Vanautgaerden kreeg de werken voor deze gelegenheid in bruikleen van de Albertina, de bibliotheek van Rotterdam, de Bibliothèque Sainte-Geneviève in Parijs, het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen en de universiteitsbibliotheek van Gent. De tentoonstelling verhuist nadien overigens nog naar Parijs.

:: Typographus, tot en met 6 december in het Erasmushuis, Kapittelstraat 31, 1070 Anderlecht. Open van dinsdag tot en met zondag van 10 tot 18 uur.
Meer info op 02-521.13.83 of www.erasmushouse.museum