Expo: collectie Fondation des Treilles

Vroeg of laat wint het gemeentelijk Museum van Elsene een Museumprijs. Al was het maar om zijn ongeziene inventiviteit om België kennis te laten maken met totaal ongekende, indrukwekkende collecties, vaak van over de landsgrenzen. Deze keer is het de beurt aan de private kunstverzameling van Anne Gruner Schlumberger, die ze schonk aan de Franse stichting La Fondation des Treilles in Tourtour (in het departement Var). Een heus kunstgeschiedenisparcours van Max Ernst tot Roberto Matta.

Anne Gruner Schlumberger (1905-1993), dochter van het multinationalconcern Schlumberger LTD uit de Elzas, heeft, net als haar twee zussen Sylvie Boissonnas Schlumberger en Dominique de Ménil Schlumberger, haar leven gewijd aan het kunstmecenaat. De vriendschappelijke banden die ze in de jaren vijftig uitbouwde met kunstenaars, heeft haar een enorme verzameling opgeleverd. Van die collectie schonk ze 350 interessante werken aan de Fondation des Treilles, die ze in 1981 in het leven riep en waaraan ze een groots domein schonk om "een plek van ontmoeting te creëren voor ontwerpers en onderzoekers" en om jonge kunstenaars aan te moedigen. Er worden nu nog steeds seminaries gehouden op het domein.

Het centrum heeft een vierhonderdtal bezoekers per jaar. Iconen Moderne iconen als Hans Arp, Victor Brauner, Jean Dubuffet, Max Ernst, Alberto Giacometti, Paul Klee, Fernand Léger, Roberto Matta, Pablo Picasso en Vassilakis Takis maken de kern uit van de collectie van de stichting. Het circuit van schilderijen, aquarellen en lithografieën dat in het Museum van Elsene werd aangelegd, weerspiegelt de sfeer van de thuisbasis - met uitzondering van het luik beeldhouwwerken, dat erg beperkt aanwezig is in de Brusselse tentoonstelling. Enkele atletische sculpturen van Takis op het podium van de grote museumzaal zorgen niettemin voor enige variatie. Ook zes ecru kleiborden met gezichten van de hand van Picasso, die te zien zijn op de bovengaanderij, geven het geheel een speelse toets.

Schlumberger kende veel van de kunstenaars die in deze tentoonstelling een sleutelrol spelen persoonlijk, zoals Dubuffet, Giacometti, Picasso, Ernst en Brauner. Het werk dat hier van hen wordt getoond, is grotendeels onbekend. Zo reikt het Museum van Elsene een buitengewone gelegenheid aan om werk van de hoogste kwaliteit te ontdekken. Het geheel is een representatieve selectie van de overgang van het surrealisme naar andere vormen van kunst. Verschillende technieken volgen elkaar in de tentoonstellingsruimte op, (net als enkele grote foto's van de eigenares).

Het loont de moeite om de begeleidende teksten bij de werken te lezen, omdat daar een aantal behoorlijk levendige, onuitgegeven brieven van Schlumberger aan 'haar' kunstenaars tussen zitten. Zo beantwoordde ze bijvoorbeeld in 1964 een brief van Victor Brauner met de woorden: "Je l'ai lu et relu si souvent, communiquant avec vous dans le silence. Je me répète votre phrase: 'Le problème est dans mon travail et dans moi-même.'" Verrassingseffect Brauner is de kunstenaar die het meest prominent aanwezig is: meteen voorbij de ingang staat zijn opvallende Matriarcat, een gele naakte vrouw, gestileerde bloemen en een vis, dat moederdag ontmaskert als een feest voor de bloemenwinkels. Wat verder slorpt een grote veelkleurige Matta, De mannelijke zee (1957) dan weer alle aandacht op. Ondertussen haalt het Baoulé-masker met gekrulde horens, afkomstig uit Ivoorkust, ons even weg van het West-Europese oeuvre. En elders ontlokt ook Léger onze lofbetuigingen, onder meer met Le Vase. Maar de finesse van de opstelling schuilt in het verrassingseffect, zoals wordt aangetoond door de twee bruine kleiblokken van Picasso, waarvan er één een wel erg persoonlijke visie toont op Le déjeuner sur l'herbe.

:: > 16.9.2007, Museum van Elsene, Jean Van Volsemstraat 71, Elsene, 02-515.64.22